"Bartleby" Hermanna Melville'a należy do najczęściej analizowanych arcydzieł światowej nowelistyki. Tak ze względu na tajemniczą, tytułową postać skryby w kancelarii adwokackiej, jak i jego słynną formułę. Powraca ona w opowiadaniu kilkadziesiąt razy i jest równie często przytaczana w historii literatury (i nie tylko), co Conradowskie "Ohyda, ohyda", padające z ust Kurtza pod koniec "Jądra ciemności"; w istocie obie formuły są sobie pokrewne. Formuła Bartleby'ego, przypomnę, brzmi: "Wolałbym nie". W ten sposób Bartleby, skądinąd pracownik sumienny i godny zaufania, zaczyna w pewnej chwili odpowiadać na wszelkie polecenia i pytania, kierowane do niego przez szefa, narratora opowiadania. Ten na próżno, groźbami i prośbami, stara się wymóc wyjaśnienia, aby zrozumieć zachowanie podwładnego i jego dziwne, obsesyjne zdanie; sam, jako człowiek wrażliwy i poczciwy, czuje się nim...