Wykupienie dostępu pozwoli Ci czytać artykuły wysokiej jakości i wspierać niezależne dziennikarstwo w wymagających dla wydawców czasach. Rośnij z nami! Pełna oferta →
Tydzień temu zostawiłam Państwa z brzmiącą dość enigmatycznie informacją, że przekleństwa zawarte w 28. rozdziale Księgi Powtórzonego Prawa i przekleństwa z traktatów, które król Asarhaddon – władca Asyrii, Babilonii oraz Sumeru i Akadu – zawarł ze swoimi wasalami, są bardzo podobne.
Chciałabym nie być gołosłowna – niech każdy ma szansę ocenić sam. O Zakład Starożytnego Bliskiego Wschodu UW otarłam się tylko kurtuazyjnie i nie jestem w stanie czytać tych traktatów w oryginale. Nie sądzę, żeby zostały przetłumaczone na polski, z konieczności więc częstuję Państwa własnym przekładem z przekładu. Cytaty biblijne – jak zazwyczaj – podaję za rabinem Izaakiem Cylkowem.
Proszę ocenić:
„I będzie niebo, które nad głową twoją miedzią, a ziemia, która pod tobą, żelazem” (wers 23) / „Niech oni [bogowie] uczynią twoją ziemię jak z żelaza, aby nikt nie mógł jej zaorać [dosł. przeciąć]. Tak jak deszcz nie spada z miedzianego nieba...” (528-31). Kolejna para: „Porazi cię Wiekuisty obłędem i ślepotą, i stępieniem umysłu; I będziesz chodził omackiem w południu, jako chodzi omackiem ślepy w ciemności” (wersy 28-29) / „...niech [Szamasz – mezopotamski bóg słońca] pozbawi wzroku twoje oczy – będą błądziły w ciemności...” (422-4). I jeszcze jedna: „Żonę sobie narzeczesz, a kto inny położy się z nią” (wers 30) / „Niech Wenus, najjaśniejsza z gwiazd, sprawi, że twoje żony będą leżeć na łonie twojego wroga, podczas gdy twoje oczy będą patrzeć” (428-9). Powyższe trzy krótkie przykłady bynajmniej nie wyczerpują łatwo zauważalnych analogii między tymi tekstami.
Najstarszym zbiorem praw, zakończonym ustrukturyzowaną w obietnice i groźby zachętą do ich przestrzegania, nie jest nawet Kodeks Hammurabiego – znaleziono jeszcze starszy sumeryjski. Podobne elementy zawierają traktaty pomiędzy potężnymi władcami a zależnymi od nich pomniejszymi królami: wpierw wymienione są korzyści takiego układu dla wasala, następnie warunki umowy, a na koniec groźby – co się stanie, jeśli lennik te warunki złamie. Podbój Egiptu przez Asarhaddona sprawił, że jego państwo stało się ówczesnym największym imperium na świecie. Judea także była odeń zależna, nie dziwi więc, że znane w niej były jego dokumenty.
W biblijnych błogosławieństwach i przekleństwach można odnaleźć echa nie tylko zawartych przez niego traktatów, ale i innych pism powstałych w ościennych kulturach. Mamy tu do czynienia nie z kopiowaniem, lecz z twórczą interakcją z tekstem, adaptacją jego elementów do własnego kontekstu, językowym nawiązaniem do innych fragmentów Tory.
Dzieci Izraela są częścią Starożytnego Bliskiego Wschodu, tylko że dla nich suwerenem jest Najwyższy, a oni to jego wasale.©
