Piękny wygląd to nie wszystko

Faryzeusz skupiony na sobie tak się modlił”; zaś w przekładzie interlinearnym: „Faryzeusz stanąwszy do siebie tak modlił się”. To ostatnie tłumaczenie najlepiej chyba oddaje istotę przypowieści o dwóch ludziach, którzy udali się na modlitwę do świątyni. Faryzeusz, gorliwie modląc się do Boga, zachwalał Mu siebie i swoje cnotliwe życie, dziękował zań, ale w jego słowach można wyczuć strach. Tak naprawdę faryzeusz nie ufa Bogu, boi się, że z jakiegoś powodu Bóg może mu to szczęście zniszczyć. Próbuje się przed tym zagrożeniem bronić, dlatego wskazuje na celnika – jakby chciał Bogu powiedzieć, że choć nie wszyscy służą Mu jak należy, to on jednak wypełnia Boże przykazania.

W przeciwieństwie do faryzeusza celnik – czyli poborca podatków i cła – widzi najpierw Boga, a dopiero po tym siebie i swoje sprawy. Nie rozczula się nad sobą ani nad swoimi grzechami; wie, jaki jest, i z tym staje przed Bogiem, Jemu powierza siebie i swój los, choć zapewne nie jest pewien, czy porzuci dotychczasowy sposób życia. Być może nadal pozostanie celnikiem, człowiekiem, który w oczach prawych obywateli i pobożnych wyznawców zasługuje jedynie na potępienie i wyłączenie ze wspólnoty narodowej i religijnej. Wie o tym i jakoś się z tym godzi, gdyż ponad ludzkie oceny przedkłada osąd Boga. Wie, że nie wolno starać się Boga „przekupić”, bo „nie przyjmie daru”, nie ma też co pokładać „nadziei w niesprawiedliwej ofierze, bo Pan jest jedynym sędzią i nie ma względu na osobę. Nie odwraca twarzy od ubogiego, ale wysłuchuje wołania uciśnionego”.

Poborca, jako nieczysty, chyba nawet nie wszedł do świątyni, ale stał na zewnątrz. Bił się w piersi i błagał: „Boże, bądź miłosierny dla mnie, grzesznego”. Ta prośba w dosłownym tłumaczeniu z greki brzmi jeszcze dramatyczniej: „Boże, bądź pojednany ze mną”. Nie wiemy, czy poborca był, jak wielu jego kompanów po fachu, zdziercą i oszustem, czy też uczciwie wypełniał obowiązki zawodowe, w myśl wskazówek danych przez Jana Chrzciciela celnikom („Nie pobierajcie więcej niż to, co wam wyznaczono”) i żołnierzom („Na nikim nic nie wymuszajcie, nikomu też nic siłą nie zabierajcie, ale poprzestawajcie na swoim żołdzie”).

Mając to wszystko na uwadze, można przypuszczać, że podobnie jak w wielu przypowieściach, tak i w tej nie chodzi o faryzeusza i celnika, ani o problemy natury moralnej, lecz o Boga i Boże podejście do człowieka. W Biblii czytamy, że Samuel, mając wybrać spośród synów Jessego przyszłego króla Izraela, za godnego tego urzędu uznał Eliaba: „zapewne stoi przed Panem Jego pomazaniec. Ale Pan mu powiedział: »Nie zwracaj uwagi na jego urodę ani na wysoki wzrost, gdyż go nie wybrałem. Ja bowiem nie oceniam tak jak ludzie. Bo człowiek patrzy na to, co widoczne dla oczu, Pan natomiast patrzy na serce«”. Dlatego usprawiedliwiając celnika, Bóg odsłania przed nami swój sposób myślenia i działania licząc, że pójdziemy Jego śladem. ©