Ostatni rozdział Tory

Cztery kolejne mówią nam, jak wielkim był prorokiem. Kto mógł je napisać? Z przedostatniej części Księgi dowiadujemy się, że prorok spisał całą Torę od początku do końca i zwój ten włożył do skrzyni przymierza. (Powiadają, że spisał Torę w trzynastu kopiach).

Jeśli przyjmiemy, że Tora jest dziełem całkowicie zamkniętym, w którym nikt, poza Mojżeszem inspirowanym słowem Boga, nie mógł wnosić żadnych uzupełnień, oznacza to, że również słowa o śmierci na górze Nebo spisał ten, kto tam umarł. Skoro on opisał ostatnie godziny życia Mojżesza, to musiał skądś wiedzieć, jak wyglądały, nim oddał tam Bogu swoją duszę. A skąd mógł wiedzieć? Oczywiście od samego Boga, który mu wszystko akuratnie przedstawił i dopilnował, by słowa te znalazły się w świętych księgach. Nie mógł ich napisać Jozue, na którego położył ręce Mojżesz. Choć tylko on spośród żywych wiedział nie tylko, jak zmarł jego nauczyciel, ale też został jako jedyny obdarzony zdolnością nauczania Tory. Nie mógł tego opisać, bo autorstwo całej Tory pozostaje niezaprzeczalne. Wiemy też, kto ją spisał. Prorok, jak z tego wynika, wiedział, jaki los go spotka, nim wyruszył na górę. Wiedział, gdzie umrze i że nie będzie miał grobu. Syn Hebrajki i córki Faraona odszedł na górę w samotności. Słowa o swej śmierci zapisywał w trzeciej osobie liczby pojedynczej. (Mojżesz zmarł). Pisał jakby o kimś obcym, nie o sobie samym. Pisał, dodają niektórzy mędrcy, we łzach i łzami zamiast atramentu. I dopiero po śmierci owe łzy stały się nam widoczne. Można powiedzieć: pisał dotknięty swoją skończonością. Odnalazł łzy swoje i zarazem łzy istnienia.

Jeśli tak o Mojżeszu pomyślimy, wówczas widzimy, że nie był kimś, kto doskonale panował nad swoim przeznaczeniem, nie wzniósł się ponad los ludzki, ale też nie popadł w jakiś rodzaj okropnego uczucia litości nad samym sobą. Był kimś twardym do końca, ale niepozbawionym ludzkich namiętności. Był stworzony ze sprzeczności i takim też umarł. Tak się działo od jego narodzin. Gdy córka Faraona zobaczyła arkę płynącą Nilem, dostrzegła chłopca zarazem bezradnego i promieniującego mocą oraz pięknem. Coś musiało zatrzymać jej wzrok. Coś musiało skłonić do pomocy i ocalenia hebrajskiego dziecka. Ów chłopiec musiał stracić swoją tożsamość daną mu z urodzenia, stać się egipskim księciem, by potem zostać wyrwanym z pogańskiego świata i stać się prorokiem Izraela. Skrajne sprzeczności i napięcia prowadzą Mojżesza aż do śmierci, czy dokładniej do momentu, gdy zapisywał ostatnie słowa Tory. Musiał całe swoje życie zamknąć w słowie i pogodzić ze swoimi sprzecznościami.
Avivah Zornberg pisząc o ostatnich godzinach życia Mojżesza, zacytowała słowa Franza Kafki. Rzeczywiście są warte przypomnienia: „Całe życie był w drodze do Kananu; to niesłychane, że mógł zobaczyć tę ziemię tylko u kresu życia. Umierający z nim obraz pokazuje, jak niepełną chwilą jest ludzkie życie, niepełną, ponieważ życie takie jak to może trwać bez końca, a ono i tak pozostanie chwilą. Mojżesz nie wkroczył do Kananu dlatego, że życie jest zbyt krótkie, ale dlatego, że dane mu było ludzkie życie”.

Mojżesz do dzisiaj przemawia w imieniu Boga. Jest Jego świadkiem i prorokiem. Przez ostatnie wersy Tory dostrzec możemy raz jeszcze samego Mojżesza, człowieka płaczącego i gotowego na śmierć. ©