Nie ignoruj ignorancji

Dziwnym trafem temat tego numeru "Tygodnika" wpisał się w nauczanie Papieża w Czechach. Papież co prawda nie użył określenia pół- lub ćwierćinteligent, lecz skupił uwagę na formowaniu całościowego inteligenta (choć i tego terminu nie użył). Mówił o potrzebie przywrócenia idei "formacji integralnej": "Wraz z masowym rozwojem informacji i technologii - powiedział - rodzi się pokusa oddzielania rozumu od poszukiwania prawdy. Jeśli jednak rozum raz się oddzieli od podstawowego ludzkiego ukierunkowania na prawdę, zaczyna tracić własny kierunek. Kończy się, usychając (...)". Polecam uwadze to przemówienie wygłoszone 27 września na spotkaniu z przedstawicielami świata akademickiego. Sądzę, że dobrze dopełnia ono nasze rozważania o formacji uniwersyteckiej, bo w debacie o procesie formowania inteligenta (czytaj: integralnego człowieka kultur) nie można pominąć, przynajmniej w naszym kręgu cywilizacyjnym, pytania o rolę chrześcijaństwa w tym procesie. Zwracając się do słuchających go z uwagą profesorów i studentów, Benedykt powiedział: "Mówi do was były profesor, troszczący się o prawo do wolności akademickiej i do odpowiedzialności za prawdziwe korzystanie z rozumu, który obecnie jest papieżem i jako pasterz uznawany jest za autorytatywny głos w etycznej refleksji ludzkości.(...) Niektórzy twierdzą, że dla pytań stawianych przez religię, wiarę i etykę nie ma miejsca w obrębie debaty publicznej, ale taka wizja wcale nie jest oczywista. Wolność leżąca u podstaw korzystania z rozumu - zarówno na uniwersytecie, jak i w Kościele - ma wyraźny cel: jest ona ukierunkowana na poszukiwanie prawdy i jako taka wyraża wymiar właściwy chrześcijaństwu, które nie bez powodu doprowadziło do narodzin uniwersytetu".

Papież jest realistą i wie, gdzie przemawia. Nie nawołuje do przywrócenia średniowiecznego modelu uczelni, tylko ostrzega przed rugowaniem z uniwersyteckiej formacji problematyki religijnej. Rozmawiając z dziennikarzami w samolocie, w czasie lotu do Pragi, Papież mówił o znaczeniu intelektualnego dialogu agnostyków i wierzących: "Jedni i drudzy nawzajem siebie potrzebują: agnostyk nie może być zadowolony z tego, że nie wie, czy Bóg istnieje, czy nie. Musi poszukiwać i wsłuchiwać się w wielkie dziedzictwo wiary; katolik nie może się zadowolić tym, że ma wiarę, ale musi wciąż bardziej poszukiwać Boga i uczyć się Boga w dialogu z innymi".

Jeśli ubolewamy nad ograniczeniem myślowych horyzontów ludzi wąskich specjalizacji, ignorantów we wszystkich innych dziedzinach kultury, to co powiedzieć o ignorancji religijnej? Wiedza przeciętnego absolwenta wyższej uczelni o Biblii, historii chrześcijaństwa, prawdach wiary, życiu, Kościele itd. jest na poziomie katechezy pierwszokomunijnej, okraszona strzępami wiedzy z byle jakich gazet lub telewizji. Nie ta ignorancja jest jednak najgorsza, najgorszy jest brak całościowej wizji świata i życia, jakiejkolwiek życiowej filozofii, którą zastępuje utylitarny stosunek do spraw, rzeczy i ludzi. "Co się stanie, gdy nasza kultura będzie się budować jedynie na modnych argumentach, z niewielkim odniesieniem do oryginalnej historycznej tradycji intelektualnej, czy też na przekonaniach ze sloganów hałaśliwie propagowanych i szczodrze finansowanych?" - retorycznie pytał w Pradze Papież.

Nie wiem, czy tę lukę w formowaniu inteligenta mogą wypełnić duszpasterstwa akademickie. Wątpię, by rozwiązaniem była sama obecność - istniejących na niektórych uniwersytetach - wydziałów teologicznych. Co tu należałoby zrobić, to osobny temat. Sprawa jednak jest paląca, bo jeśli nic się nie zmieni, przyjdzie nam tworzyć masowe kluby ćwierćinteligentów katolickich.