Na skróty

14 sierpnia mija pierwsza rocznica śmierci Czesława Miłosza. 12 sierpnia mija półwiecze śmierci Tomasza Manna. AK i rock. Do obchodów 61. rocznicy wybuchu Powstania Warszawskiego przyłączyli się rockmani. W Muzeum Powstania Warszawskiego koncertowały m. in. Lao Che (zespół wydał niedawno płytę “Powstanie Warszawskie") i Bakshish. Tomasz Stańko skomponował dla Muzeum “Wolność w sierpniu" - nb. amerykański magazyn “Down Beat" uznał Stańkę za jednego z najznakomitszych dziś trębaczy jazzowych - a 20-letni Krzysztof A. Janczak - “Symfonię Powstańców Warszawskich". “Wyborcza": “Skąd ta gotowość i chęć sięgania po tematykę Powstania? To swoista intelektualna moda czy refleks nowego patriotyzmu, o którym rozpisują się ostatnio publicyści i socjologowie? Być może zdezorientowane w chaosie życia społecznego młode pokolenie szuka wartości, które nie byłyby uwikłane we współczesność. Uwolniona od jedynie słusznej wykładni ideologicznej historia okazuje się źródłem atrakcyjnych i żywych treści. Mit powstańczy znakomicie się do tego nadaje. Jest jednoznaczny moralnie, niejako poza ideologią, czysty. Jarek Kowalczyk z Bakshisha: - My, pokolenie urodzone w latach 60., żyliśmy - przy zachowaniu wszelkich proporcji - w podobnej jak Kolumbowie sytuacji. Tak jak ich, także i nas historia w pewnym sensie wycięła z życia. Tak było z nimi po wojnie, tak było z nami po upadku »Solidarności«". “Gdybym był podczas wojny w Warszawie, walczyłbym w Szarych Szeregach" - powiedział Norman Davies. 31 lipca brytyjski historyk otrzymał dyplom honorowego członka Związku Powstańców Warszawskich za książkę “Powstanie ’44". Za zasługi dla Polski Daviesowi dziękowali m.in. premier Marek Belka i gen. Zbigniew Ścibor-Rylski, prezes ZPW. Jean-Michel Jarre zagra w Stoczni Gdańskiej podczas obchodów 25. rocznicy powstania “Solidarności". Skomponował na tę okazję utwór, którego fragment inspirowany jest “Murami" Jacka Kaczmarskiego. Po spotkaniu z Lechem Wałęsą Jarre powiedział: “To dla mnie zaszczyt, że mogłem poznać człowieka, którego podziwia cały świat. W roku 1980 jego portret na francuskich uniwersytetach był równie popularny jak portret Che Guevary. I to nie tylko z powodu wąsów". W Gdańsku artysta wystąpi za darmo. Jarre przywiązuje wielką wagę do scenerii swoich koncertów, a sceneria wokół Stoczni ma się w przyszłości zmienić - do 2010 r. powstanie tam Europejskie Centrum Solidarności i tzw. Młode Miasto. Opracowanie koncepcji zagospodarowania terenu powierzono słynnym architektom, m.in. Renato Rizziemu i Gaetano Pesce. Głos Miłosza, Herberta, Różewicza i Świetlickiego. W “Literaturze na Świecie" (nr 5-6) m.in. proza szwedzkiego noblisty Harry’ego Martinsona, nowa poezja hebrajska, opowiadania Ludmiły Pietruszewskiej i Tatiany Tołstoj i rozmowa Jerzego Jarniewicza z Biserką Rajcić. Rajcić tłumaczyła na serbski m.in. Szymborską, Miłosza, Różewicza, Herberta. Tłumaczka wspomina czasy, gdy Serbów fascynowała nasza literatura - to wielka zasługa zmarłego przed dziesięciu laty Petara Vujicicia. Dziś polskie książki i pisma są drogie, zaniechano wymiany między serbską Biblioteką Narodową i jej polską odpowiedniczką, ale Serbowie nadal czytają polskich poetów, np. Ewę Lipską. “Z młodszej poezji zachwyty wzbudza Marcin Świetlicki. Przełożyłam jego tom wierszy. Nad Świetlickim pracowałam siedem lat. Moje przekłady przemówiły do jego pokolenia, choć u nas popularna jest innego rodzaju poezja. Bardziej postmodernistyczna, a Świetlicki nie jest postmodernistą. Młodym poetom serbskim wiersze Świetlickiego bardzo się podobają, słuchają jego płyt". Jarniewicz pyta, czy pracując nad przekładem, tłumaczka słyszy głos poety, jak ważny jest głos konkretnego poety w pracy tłumacza? “Bardzo ważny, dobrym przykładem jest Świetlicki. Kiedy pierwszy raz czytałam jego wiersze, inaczej je odbierałam, ale po wysłuchaniu jego koncertu zmieniłam język przekładu. Z początku Świetlicki wydawał mi się wyciszony i byłam zdziwiona, że na scenie potrafi być »dziki«. Bardzo się zdziwiłam, kiedy mogłam wysłuchać Różewicza. Jego poezja jest na swój sposób monumentalna (...) mówi o sprawach zgoła planetarnych, a z drugiej strony czyta jakby od niechcenia, niewyraźnie, jakby go nic nie obchodziło. Tłumaczę go tak, jak go czytam, nie jak słyszę. Tak samo było z Herbertem. Żadnego patosu, wysokiego stylu. Jego głos mi przeszkadza. Są jednak poeci, u których głos i poezja idą w parze, na przykład Miłosz. Był kilka razy w Belgradzie, słuchałam, jak czyta wiersze. Głos i wiersz były u niego absolutnie równorzędne". Zakończyła się piąta edycja festiwalu Era Nowe Horyzonty, wielkiego maratonu połączonego z konkursem filmowym. Grand Prix - nagrodę publiczności - otrzymał film “Tarnation" Jonathana Caouette’a. W Cieszynie odbyły się także retrospektywy, m.in. obchodzącego właśnie 70. urodziny scenarzysty i reżysera Edwarda Żebrowskiego, twórcy tak znakomitych filmów, jak “Szpital Przemienienia" i “W biały dzień", i lekcje mistrzowskie Andrzeja Wajdy. Gustaw, Starsi Panowie Dwaj i krewny Filutka. Warszawska Roma przygotowuje “Taniec wampirów", musicalową wersję komedii Romana Polańskiego “Nieustraszeni zabójcy wampirów". Musical wystawiano już w Wiedniu i teatrach niemieckich. Polański nie zagra w “Tańcu", nie będzie też reżyserował - reżyserią zajmie się Cornelius Baltus - ale uczestniczył w castingu i sprawuje opiekę artystyczną. Scenografia będzie dziełem Borysa Kudlickiego, a animacje Piotra Dumały. Polański mówi, że jego film z 1967 r. nie był alegorią totalitaryzmu - jak twierdzili krytycy zachodni, być może dlatego cenzura przez dwadzieścia lat nie dopuściła komedii na nasze ekrany - choć są w nim żartobliwe akcenty antytotalitarne. Alfred, bohater musicalu, będzie upozowany na polskiego bohatera romantycznego, przypominać ma też tytułowych bohaterów Kabaretu Starszych Panów, “a jednocześnie być bliskim krewnym profesora Filutka". “A co do romantyzmu... Zawsze miał na mnie kolosalny wpływ" - przyznał artysta w “Rzeczpospolitej". Premiera w październiku. Także jesienią premiera filmu Polańskiego “Oliver Twist" wg Dickensa. “Sześć lat po wprowadzeniu reformy samorządowej, która uwolniła kulturę od opieki państwa, wracamy do punktu wyjścia" - pisze Roman Pawłowski w “Wyborczej". Minister kultury ogłosił, że od przyszłego roku państwo ma współfinansować 20 muzeów, filharmonii i teatrów, które w 1999 r. rząd skreślił z listy państwowych dotacji, skutkiem czego placówki te upadły lub się skomercjalizowały. Waldemar Dąbrowski obiecuje, że w budżecie na rok 2006 znajdzie się 50 mln zł na ich wsparcie. Inicjatywa daje instytucjom kulturalnym szansę uniezależnienia się od władz lokalnych, które zazwyczaj wolą ratować szpital niż np. teatr, ale powstaje pytanie o kryteria wyboru. Wśród szczęśliwców znalazł się m. in. wrocławski Teatr Polski, który czasy świetności ma za sobą. “Jak wskazuje przykład Teatru Narodowego w Warszawie, nie wystarczą wielomilionowe budżety i przymiotnik »narodowy«, aby powstała wielka sztuka - pisze Pawłowski. - Potrzeba jeszcze koncepcji. Utrzymywanie instytucji tylko dlatego, że istnieją, może okazać się pułapką - za parę lat obudzimy się w wykładanych marmurami salach, w których niewiele będzie się działo, będzie tam za to cała armia etatowych pracowników. Czy nie lepiej przeznaczyć więcej pieniędzy na software, czyli projekty artystyczne na wybranych scenach?". Ryszard Kapuściński otrzymał dwie prestiżowe nagrody neapolitańskie: 25 września odbierze Premio Napoli za zbiór poezji “Notes", 7 października zaś - Nagrodę im. Elsy Morante “za ogromny wkład w światową kulturę", w szczególności za “Podróże z Herodotem", które stały się włoskim bestsellerem. “Podróże" nominowano także do tegorocznej nagrody Nike.