Wykupienie dostępu pozwoli Ci czytać artykuły wysokiej jakości i wspierać niezależne dziennikarstwo w wymagających dla wydawców czasach. Rośnij z nami! Pełna oferta →
Usłużny edytor tekstowy niezmiennie podpowiada: meduza. Ależ nie meduza, tylko mezuza! Zet – jak ząb-zupa-zębowa. Mezuza (liczba mnoga: mezuzot) w biblijnym hebrajskim oznacza węgar, czyli belkę, która ogranicza z boku otwór drzwiowy. Węgary z nadprożem tworzą odrzwia – np. przed dziesiątą plagą egipską Izraelici mieli oznaczyć swoje odrzwia (czyli m.in. mezuzot) krwią baranka. W rozdziale szóstym Księgi Powtórzonego Prawa czytamy: „I niechaj będą te słowa, które Ja ci dzisiaj przykazuję, na twoim sercu (...). Napiszesz je na mezuzach swojego domu i na bramach swoich” (wersy 6 i 9).
Oczywiście, że to metafora – mamy wsłuchiwać się w Boże słowa, przebywając w ścianach naszego domu i postępować zgodnie z nimi. Ale kto powiedział, że wersu dziewiątego nie można potraktować również literalnie? Dosłowne wypełnienie tego przykazania polega na przymocowaniu do futryny zwoika pergaminu, który Talmud również nazywa mezuzą. Zwoik jest kosztowny, pisany ręcznie przez skrybę, a umieszcza się go w ochronnym futerale, zwykle drewnianym, metalowym bądź ceramicznym. Ważniejsze więc od podłużnego ozdobnego puzderka jest jego wnętrze.
Na pergaminie skryba kaligrafuje pierwsze dwa fragmenty (Pwt 6, 4-9 i 11, 13-21) modlitwy Szema Jisrael, czyli „Słuchaj Izraelu”. To kluczowe dla judaizmu słowa – coś jak żydowskie credo: „Słuchaj, Izraelu, Pan, nasz Bóg, jest Bogiem Jedynym...”. W każdym z tych fragmentów pada: napiszcie te słowa na swoich odrzwiach i bramach. Po drugiej stronie zwoika znajduje się jedno z imion Bożych – SzaDaJ (powiedzmy: Wszechmocny), które można zarazem potraktować jako akronim wyrażenia Szomer daltot Jisrael, czyli Strażnik drzwi Izraela. Są tam jeszcze trzy, na pierwszy rzut oka niezrozumiałe, zbitki liter – to zaszyfrowane imiona Boże.
Mezuzę umieszcza się po prawej stronie drzwi. Jej dolny brzeg znajduje się tam, gdzie zaczyna się górna jedna trzecia futryny. Pudełeczko jest zwykle pochylone ku wnętrzu – dlaczego? Największy z komentatorów powiada, że powinno być przymocowane pionowo, natomiast jego wnuk twierdzi, że poziomo. Autor kodeksu prawa zaznacza, że wypełniający starannie przykazania postępują zgodnie z obiema opiniami i dlatego mezuzę przyczepiają pod kątem.
Przechodząc przez drzwi, wielu Żydów dotykało mezuzy i potem całowało palce, ale trzeba się było tego oduczyć w czasie pandemii. Sama obecność pergaminowego zwoika na framudze domu stanowi symboliczną ochronę jego mieszkańców. Jak powiada Talmud: „Król z krwi i kości siedzi wewnątrz [swojego pałacu], a jego słudzy strzegą go z zewnątrz. Natomiast w przypadku Boga to Jego słudzy siedzą wewnątrz [swoich domów], a On strzeże ich z zewnątrz”.©
