Wykupienie dostępu pozwoli Ci czytać artykuły wysokiej jakości i wspierać niezależne dziennikarstwo w wymagających dla wydawców czasach. Rośnij z nami! Pełna oferta →
Czyim agentem był "Goce" i jakie wykonywał zadania? To pytanie nie schodzi z łamów prasy i z ust opinii publicznej. Pytanie ważne, bo dotyczy prezydenta Georgiego Pyrwanowa, którego teczkę z kryptonimem "Goce" prasa opublikowała po tym, jak Komisja ds. archiwów ujawniła, iż obecny prezydent Bułgarii - kraju członkowskiego NATO i UE - nie tylko był pracownikiem komunistycznych służb specjalnych, ale otoczył się doradcami z przeszłością esbecką i kagiebowską. Kilku z nich wysłał nawet jako ambasadorów do krajów europejskich. Dlatego do czterech ambasad w Sofii - Norwegii, Grecji, Holandii i Serbii - bułgarska "inicjatywa społeczna" wysyła petycje z tysiącami podpisów, z prośbą o zawieszenie stosunków z bułgarskimi ambasadorami w tych krajach, będącymi w okresie komunizmu na usługach aparatu przemocy, czyli Dyrżawnej Sigurnosti (DS). Podobne protesty spływają do gabinetu Pyrwanowa i do instytucji unijnych.
Listy otwarte do prezydenta publikują też czołowi intelektualiści. Np. w liście, który ukazał się na łamach "Demokraciji" z 27 lipca prof. Ełka Konstantinowa (była minister kultury i wieloletni wykładowca UJ) pisze: "Panie prezydencie, »generalskie« mianowania w Pana ekipie - wiceprezydenta generała Angeła Marina i szefa Pańskiego gabinetu generała Nikoły Kolewa - spowodowały, że instytucja Prezydenta przybrała wojskowy charakter, typowy dla krajów Ameryki Łacińskiej, i nie jest on w zgodzie z pojęciem społeczeństwa obywatelskiego. (...) Dla dobra Bułgarii, z całym szacunkiem dla stanowiska, jakie Pan zajmuje, niech Pan złoży dymisję. (...) Moralne zniszczenie bułgarskiego życia politycznego jest bezprecedensowe i nie ma odpowiednika w żadnym z byłych krajów socjalistycznych".
Tego samego dnia dziennik "Monitor" opublikował fotokopie dokumentów z teczki "Goce", wskazując dokonane w nich fałszerstwa. Podpisy pod wieloma dokumentami były zdaniem specjalistów podrobione, a te oryginalne, zwykle znajdowane w innych teczkach - podpisane numerem służbowym, co oznacza specjalne ich przeznaczenie. Część agenturalnej teczki "Goce" znikła, ale to, co zostało i jest prawdziwe, pokazuje, że Pyrwanow nie tylko był pracownikiem I Wydziału DS (wywiad zagraniczny), ale współpracował (pracował) w specjalnym VI Wydziale bezpieki. VI Wydział, ściśle podporządkowany sowieckiej KGB, zajmował się tzw. akcjami specjalnymi. To on zlecał i wykonywał zabijanie opozycjonistów i bułgarskich działaczy emigracyjnych. Podejrzewano go o udział, wraz z KGB, w zamachu na Jana Pawła II w 1981 r. i zabójstwo w 1978 r. Georgiego Markowa, bułgarskiego pisarza emigracyjnego, pracownika BBC w Londynie.
Zlecenie wykonania misji "specjalnych" oficerowie podpisywali tajnymi numerami, a nie, jak w przypadku innych zadań, nazwiskiem, stopniem i funkcją. Niektóre dokumenty z teczki "Goce" są podpisane numerem, a to znaczy, że obecny prezydent mógł wykonywać bądź organizować "brudną robotę", także poza Bułgarią.
Nie tylko prof. Konstantinowa wzywa prezydenta do dymisji. Bułgarscy inteligenci nie wyobrażają sobie, by krajem nadal rządzili ludzie o takiej przeszłości jak Pyrwanow i wiceprezydent Marin. "Dyrżawna Sigurnost ponosi odpowiedzialność za ogromną liczbę przestępstw przeciw prawom obywatelskim Bułgarów i prawom człowieka. Dlatego uważamy za absolutnie nie na miejscu pozostawanie wspomnianych osób na zajmowanych przez nich stanowiskach" - oświadczają wspólnym głosem "Obywatele przeciwko Dyrżawnej Sigurnosti", centrum pomocy dla osób doświadczonych przez represje, Koalicja Prywatnych Przedsiębiorców i Instytut Zielonej Polityki - którzy rozpoczęli antyprezydencką akcję skierowaną do instytucji Unii i państw Europy.
Pojawiły się pierwsze oznaki izolacji głowy państwa. Niemieccy socjaldemokraci zamrozili stosunki z Bułgarską Partią Socjalistyczną, przywódcy krajów zachodnich szukają wymówek przed zaplanowanymi spotkaniami z Pyrwanowem, ambasadorzy Austrii, Włoch, Hiszpanii czy Portugalii na bankiety z udziałem prezydenta wysyłają swoich sekretarzy. Norwegia, Holandia, Grecja i Serbia, gdzie ambasadorami są ludzie z otoczenia prezydenta (dawni esbecy), na razie nie zajęły stanowiska.
Ze źródeł bliskich pałacowi prezydenckiemu można się dowiedzieć, że Pyrwanow zlecił wszystkim bułgarskim ambasadorom, by absolutnie każdą informację, jaka ukaże się w krajach ich urzędowania na temat afery "Goce", wysyłali jak najszybciej bezpośrednio do pałacu. "Prezydent boi się, że straci fotel już na początku swojej drugiej kadencji" - pisze "Monitor", powołując się na źródła zbliżone do Pyrwanowa. Większość mediów zwarła szyki przeciw prezydentowi i w tekstach dotyczących go dodają po jego nazwisku: "według Komisji ds. archiwów, »agent Goce«". Zaufanie społeczne do Pyrwanowa drastycznie spadło po tym, jak Komisja ujawniła, że prezydent ostro naciskał, aby nie grzebać w jego papierach.
A to sprawia, że wraca pamięć o strachu. Nieraz już się okazywało, że praca w dawnych archiwach bułgarskiej bezpieki bywa śmiertelnie niebezpieczna. Podobnie jak doradzanie bułgarskiemu prezydentowi czy sponsorowanie jego kampanii wyborczych. Od połowy lipca doradca prezydenta i sponsor jego kampanii Manoł Welew znajduje się w stanie krytycznym w szpitalu po tym, jak został postrzelony w środku dnia w centrum Sofii (kula przeszyła mu czaszkę). Dwa lata temu podobny przypadek - także w biały dzień w centrum Sofii - spotkał innego prezydenckiego doradcę i sponsora Emiła Kjulewa; ten zginął. Rok temu zginął bliski prezydentowi mafioso Iwan Todorow, pseudonim "Doktor".
Zdaniem gazety "Dnewnik" ostatnia ofiara z prezydenckiego otoczenia, Manoł Welew, był współwłaścicielem i zasiadał w radach nadzorczych ponad 20 dużych bułgarskich firm (sprywatyzowanych spółek państwowych) i wraz z żoną - obecnie w randze ministra ds. sportu, a wcześniej mistrzynią olimpijską w strzelectwie Wesełą Leczewą - kontrolował handel nieruchomościami, hazard, bułgarskie Lotto, stadiony i obiekty sportowe oraz chyba... samego prezydenta, skoro na ostatnią kampanię wyborczą Pyrwanowa przeznaczył 250 mln euro.
Nic dziwnego, że opinia publiczna huczy od domysłów. W ostatnich miesiącach w tutejszym środowisku sportowym doszło do kilku głośnych zabójstw, m.in. szefa klubu piłkarskiego Lokomotiw Płowdiw Aleksandra Tasewa. A miesiąc temu w niewyjaśnionych okolicznościach zginęli we Francji dwaj wpływowi działacze sportowi. W żadnym przypadku nie znaleziono winnego.
Oblicza się, że w ciągu ostatnich siedmiu lat w Bułgarii dokonano ponad 150 zabójstw na zlecenie - biznesmenów, doradców elity władzy i przedstawicieli świata przestępczego - a nie wydano ani jednego wyroku skazującego, za co Bułgaria była i jest krytykowana przez Unię Europejską, monitorującą fatalną kondycję bułgarskiego wymiaru sprawiedliwości.
W ten sposób trwający w Bułgarii od upadku komunizmu do dziś kryminalno-esbecki leitmotiv życia politycznego zaczyna przypominać brazylijską operę mydlaną. Zabójca, według oficjalnych danych, zwykle jest amatorem; zleceniodawca i jego ofiara zwykle pochodzą z tych samych kręgów, ale się nie znają; policja nie może albo nie chce wykryć sprawcy; prokuratura umarza postępowanie z braku dowodów. Efekt: zleceniodawca na zawsze pozostaje nieznany. A polityk nigdy nie przyznaje się do znajomości tak z głównymi aktorami, jak z reżyserami i scenarzystami tego filmu.
Takie "zabawy" instytucji władzy ze społeczeństwem powodują, że nawet przy tysięcznym odcinku odnosi się wrażenie, że ciągle powtarza się to samo.
