Wykupienie dostępu pozwoli Ci czytać artykuły wysokiej jakości i wspierać niezależne dziennikarstwo w wymagających dla wydawców czasach. Rośnij z nami! Pełna oferta →
Z przyjemnością i pożytkiem przeczytałem artykuł Marcina Majewskiego „Legenda o dzieciństwie Jezusa” („TP” 52-53/2023). Dla uważnego czytelnika przekazów dotyczących narodzin Jezusa jest oczywiste, iż zawierają one sprzeczności. I że ewangeliści nic konkretnego na ten temat nie wiedzieli. Niektórzy sądzą, że podawanie w wątpliwość historyczności tych opisów stanowi zagrożenie dla wiary. Przekonanie to jest błędne, skoro żaden historyczny fakt przedmiotem wiary być nie może (może być przedmiotem badania historycznego). Co najważniejsze – krytyka historyczna w niczym nie umniejsza teologicznego sensu narodzin Jezusa, co wykazał Majewski. Do jego rozważań pragnę dorzucić drobne uściślenia.
Po pierwsze, prawno-państwową różnicę między Galileą a Judeą. Wprawdzie do śmierci Heroda Wielkiego w 4 r. p.n.e. obie należały do jego królestwa (zależnego od Rzymu), po jego śmierci jednak August rozdzielił je między synów Heroda: Galilea przypadła Herodowi Antipasowi, a Judea – Herodowi Archelaosowi. O ile pierwsza pozostała we władaniu Antipasa do śmierci Jezusa, o tyle druga ponownie zmieniła status w 6 r. n.e., kiedy to oburzeni działaniami Archelaosa Żydzi uprosili Augusta, aby ustanowił w Judei administrację rzymską. August utworzył nową prowincję, zarządzaną przez urzędnika z tytułem prefekta, podporządkowanego namiestnikowi sąsiedniej prowincji Syrii.
Konsekwencją nowego statusu Judei był spis ludności przeprowadzony przez namiestnika Syrii Kwiryniusza w 6 lub 7 r. n.e. Ten właśnie spis ma na myśli Łukasz, jednak by nadać splendoru okolicznościom narodzin Jezusa, określa go błędnie jako spis w całym zamieszkałym świecie. Wbrew zatem temu, co pisze Marcin Majewski, Łukasz nie umieszcza narodzin Jezusa – tak jak Mateusz – za panowania Heroda, lecz dopiero w 6-7 r. n.e. Daty urodzin, które obaj ewangeliści przypisują Jezusowi, dzieli tedy ponad 10 lat!
W odróżnieniu od Mateusza, u którego opowieść o narodzinach Jezusa ma charakter żydowskiej hagady, Łukasz posługuje się metodą historyków greckich. O ile dzisiejszy historyk oddziela fakty od przypuszczeń, ten starożytny łączył je swobodnie w celu stworzenia zajmującej opowieści. Na nieszczęście dla Łukasza, jego narracja szyta jest grubymi nićmi: w absurdalny sposób każe Józefowi i Maryi, Galilejczykom, poddanym Heroda Antipasa, brać udział w spisie fiskalnym rzymskiej prowincji Judei!
Można stąd wyprowadzić wniosek bardziej radykalny niż ten, który formułuje Marcin Majewski. Skoro na temat narodzin Jezusa nie mamy historycznych informacji, a umieszczenie przez Mateusza i Łukasza tego wydarzenia w Betlejem wynika wyłącznie z przesłanek katechetycznych, najrozsądniej jest przypuścić, że Jezus urodził się w Nazarecie, miejscowości, która do końca życia określała Jego tożsamość.
Andrzej
