Atak na Ukrainę do wstrzyknięcia
Wykupienie dostępu pozwoli Ci czytać artykuły wysokiej jakości i wspierać niezależne dziennikarstwo w wymagających dla wydawców czasach. Rośnij z nami! Pełna oferta →
W równoległej rzeczywistości kreowanej przez propagandę, Rosja jest szlachetnym rycerzem wymierzającym sprawiedliwość wrogom. W tej opowieści rosyjscy żołnierze nie giną, a jeśli nawet giną, to państwo otacza opieką ich rodziny. A rodziny są z tego obrotu spraw zadowolone. Tak wynika z reportażu nadanego przez sztandarowy program analityczno-informacyjny rosyjskiej telewizji „Wiesti Niedieli”. Kremlowska propaganda pobiła kolejny wyśrubowany rekord cynizmu.
O tym, jakie straty w walkach na Ukrainie ponosi „druga armia świata”, jak rosyjskie media określają rodzime siły zbrojne, niepodobna się dowiedzieć. Ostatni (i jedyny) komunikat o zabitych na ukraińskim froncie ministerstwo obrony Rosji podało pod koniec marca. Od tamtej pory oficjalnych raportów o liczbie ofiar brak. Dziennikarze pracujący w rosyjskiej sekcji BBC ustalili ponad 4500 nazwisk żołnierzy sił zbrojnych Federacji Rosyjskiej, którzy zginęli podczas agresji. Wraz z grupą wolontariuszy zebrali informacje z mediów społecznościowych i komunikatów władz regionalnych. Można założyć, że to nie jest kompletny spis poległych. Strona ukraińska codziennie podaje własne dane i mówi o prawie 40 tysiącach zabitych rosyjskich wojskowych, brytyjski wywiad – o 20 tysiącach.
Ramię propagandowe Kremla unika takich ryzykownych tematów jak dane o liczbie „ładunków 200” (to stosowane w wojskowych raportach określenie sprowadzanej z frontu do kraju trumny z ciałem poległego żołnierza). Tym bardziej uwagę przykuł obszerny reportaż państwowej telewizji „Rossija 1” poświęcony starszemu sierżantowi Aleksiejowi Małowowi ze wsi Wiazowka w obwodzie saratowskim, który zginął na wojnie z Ukrainą. Według autorów materiału, Małow był czołgistą, poległ „na samym początku operacji specjalnej”, miał 31 lat, wcześniej służył kilka lat w wojsku jako żołnierz kontraktowy; pośmiertnie został odznaczony Orderem za Męstwo.
Okoliczności śmierci telewizja nie przybliża. Głównym wątkiem reportażu jest opowieść ojca bohatera, który przed kamerą chwali się, że za otrzymaną od państwa rekompensatę za śmierć syna rodzina zakupiła nowiutki samochód. Reporter komentuje: „Nowa łada została zakupiona za pieniądze nazywane potocznie «trumiennymi», a oficjalnie – jednorazową zapomogą dla rodziny poległego. Ojciec mówi, że Aleksiej marzył właśnie o białej, o takiej właśnie ładzie. Siada za kierownicą i jedzie na cmentarz”.
O kwocie otrzymanej przez rodzinę Małowa telewizja nie poinformowała. Jak pisze portal Meduza.io, zgodnie z przepisami rodzinom poległych przysługuje rekompensata w wysokości 7,4 mln rubli; ponadto w marcu prezydent Putin polecił, aby dodatkowo wypłacać rodzinom po 5 mln rubli; rekompensaty wypłacają również regionalne władze: 1-3 mln rubli, w obwodzie saratowskim zapomogi wynoszą milion rubli. Łada pokazana w reportażu kosztuje 698 tys. rubli - w tym materiale można także obejrzeć fragmenty).
Opowiedziana przez tubę propagandową historia stała się tematem licznych komentarzy w mediach społecznościowych. Niektórzy byli wstrząśnięci tym, że materiał wyglądał nie jak żałobne wspomnienie poległego, lecz reklama modelu Lada Granta, inni – że telewizja posunęła się za daleko w wychwalaniu wojny. Jeszcze inni zwrócili uwagę, iż reportaż został wycięty z wersji programu „Wiesti Niedieli”, który można ściągnąć z platformy Smotrim.ru, publikującej pliki z produkcją telewizyjną (w Polsce dostęp do platformy jest zablokowany). Może decyzję o usunięciu materiału podjęto w związku z tym, że znalazł się tam wątek upamiętnienia żołnierzy, którzy zginęli w toku „operacji specjalnej”. Reporter mówi, że na kolumnie memoriału ku czci poległych na polu walki żołnierzy w maju przybyło wiele nowych nazwisk: „Rozumiecie? – pisze komentator na Twitterze. – Dziesiątki nowych nazwisk. Tylko w jednym rejonie na prowincji od 24 lutego do 6 maja – dziesiątki trupów, a takich rejonów w Rosji mamy tysiące”.
Kolejne dwa komentarze są jeszcze bardziej wstrząsające, dotykają bowiem materii delikatnej: uczuć rodziców, którzy stracili syna na wojnie. Komentator zwraca uwagę na paskudny zabieg propagandowy: „Reporter pełnym dramatyzmu głosem opowiada, że do rodziny zabitego zadzwonił Putin, ale nie dla piaru. To znaczy o telefonie trzeba opowiedzieć na cały kraj, ale to nie jest piar. Natomiast ludziom, których syn zginął, ładować się z kopytami w duszę i żądać, żeby opowiedzieli o telefonie od Putina, to nie jest piar”. I dalej: „A oto najbardziej szokujący fragment reportażu. Matka DZIĘKUJE Putinowi, że «tak potraktował naszą rodzinę». Putin zabrał kobiecie syna i wysłał go na śmierć dla swojego idiotycznego marzenia o imperium. A kobieta mówi «dziękuję bardzo». Nie wiem, co tu powiedzieć”. Cynizm propagandy – level hard.
Dziennikarka i poetka Tatiana Woltska w eseju opublikowanym na stronie Radia Swoboda zauważa, że ziarna propagandy padły i nadal padają na podatny, rozmiękczany latami grunt. W równoległej rzeczywistości wytworzonej przez telewizyjną opowieść o bohaterstwie rosyjskich żołnierzy i słusznej walce z faszyzmem odwrócone zostały wszystkie pojęcia i sensy. Pogrążeni w tej magmie ludzie nie przyjmują żadnych uwag z zewnątrz, żadnych argumentów przeczących propagandowemu przekazowi. A przekaz jest spójny i rzadko można spotkać tak nieprofesjonalne reportaże, ukazujące drugie dno i pozwalające domyślać się, że nie wszystko idzie zgodnie z planem, jak ten wspomniany wyżej.
Woltska zauważa, że wszelkie próby podważenia heroicznej opowieści o wielkim dziele Putina i jego hufców ratujących ludzkość przed faszyzmem skazane są na niepowodzenie: „Głowa, w której zagości prawda o tym, że nasi chłopcy tam giną jak bohaterowie i o tym, że nasi bohaterscy chłopcy zbombardowali czyjś dom i zabili czyjeś dzieci – taka głowa na pewno się rozpadnie. Żeby tak się nie stało, musi jeszcze głośniej krzyczeć: «Czyż nie rozumiecie, że bombardować domy mieszkalne mogą tylko faszyści?». Podkreślam, nikt nie akceptuje niszczenia pokojowo nastawionych miast. Wywód jest zbudowany zgodnie z żelaznymi zasadami logiki: bombardować miasta, gdzie mieszkają cywile, mogą tylko faszyści, w rosyjskiej armii nie ma faszystów, a zatem rosyjska armia nie bombarduje miast, gdzie są cywile. […] Innego wywodu: bombardować miasta, gdzie mieszkają cywile, mogą tylko faszyści, rosyjska armia bombarduje cywili, a zatem… Nie, wyciągnięcie takich wniosków nie jest możliwe”. Dla ludzi, którzy stracili na wojnie syna, męża czy wnuka, ważne jest poczucie, że on tam na wojnie postępował godnie, „bronił nas przed faszystami, a nie jest mordercą kobiet i dzieci. Właśnie dlatego my, którzy próbujemy opowiedzieć im straszną prawdę o «specjalnej operacji wojskowej», o startych z powierzchni ziemi miastach i zabitych dzieciach, będziemy dla nich wrogami, a sołowjowowie-simonjanowie [nazwiska propagandystów telewizyjnych], którzy leją im w uszy słodką truciznę o obronie Ukraińców przed zakusami mitycznych banderowców i opowiadają o tym, że gdybyśmy nie przekroczyli granicy Ukrainy, to następnego dnia Ukraina napadłaby na nas – oni będą przyjaciółmi i pocieszycielami”.
