Wykupienie dostępu pozwoli Ci czytać artykuły wysokiej jakości i wspierać niezależne dziennikarstwo w wymagających dla wydawców czasach. Rośnij z nami! Pełna oferta →
To, co działo się w ostatnich latach na granicy polsko-białoruskiej, wymyka się zbiorowej wyobraźni, nie jest więc łatwo znaleźć język, aby opisać te tragiczne wydarzenia (o ich zrozumieniu nie wspominając). Mikołaj Grynberg zdecydował się na formę być może najlepszą do tego zadania, czyli książkę z wywiadami. „Jezus umarł w Polsce” to dwadzieścia rozmów z ludźmi, którzy na miejscu bezpośrednio zetknęli się z tym największym kryzysem humanitarnym w historii III RP. Są to przede wszystkim działacze różnych organizacji pozarządowych, niosący doraźną pomoc ludziom marznącym i głodującym w lesie. To właśnie ich relacje są najbardziej drastyczne, bo pokazują ogrom ludzkiego cierpienia, szczególnie dzieci i osób starszych, którzy stali się zakładnikami brutalnej geopolityki. Białoruski reżim wykorzystał ich jako broń w wojnie hybrydowej z Zachodem bezwzględnie, cynicznie – i skutecznie, jak można wnosić po reakcji polskiego państwa i jego służb.
Książka Grynberga to lektura niełatwa, zawierająca w sobie wiele dramatycznych historii, ale jednocześnie podnosząca na duchu, bo pokazująca wielu bohaterów (choć sami tak nie chcą o sobie myśleć), którzy ratują nie tylko ludzi, ale też naszą zbiorową społeczną twarz. Bowiem jedną z rzeczy, które przebijają z tych rozmów ze szczególną mocą, jest kompletna niewydolność naszego państwa wobec, wydawałoby się, łatwego do rozwiązania w humanitarny sposób problemu. Wojna, jaką wypowiedziano zmarzniętym, głodnym i wymagającym pomocy medycznej ludziom to etyczny skandal, ale też bezprecedensowy kryzys cywilizacyjny, który do tej pory nie został rozwiązany (a nawet nie zajęto się nim odpowiednio). Zarówno Grynberg, jak i jego rozmówcy często porównują (z zachowaniem odpowiednich proporcji) tę sytuację do czasów z II wojny światowej, gdy również garstka nielicznych bohaterów poświęcała i ryzykowała wiele, aby ratować innych. Co więcej, zdaniem autora ten problem – dziś intensywnie wypierany – już wkrótce powróci do nas ze zdwojoną siłą. Tym razem jednak zbiorową traumę fundujemy sobie na własne życzenie – i sami będziemy musieli się z niej rozliczyć.
Mikołaj Grynberg JEZUS UMARŁ W POLSCE, Agora, Warszawa 2023
