Wykupienie dostępu pozwoli Ci czytać artykuły wysokiej jakości i wspierać niezależne dziennikarstwo w wymagających dla wydawców czasach. Rośnij z nami! Pełna oferta →
„Stary świat się kończył, nowy jeszcze się nie narodził. Na pękającej z hukiem granicy obu czasów dokonywała się apokalipsa”. Ta książka przejmująco portretuje rzeczywistość w rozpadzie, z perspektywy wyspy, jaką staje się na kilkanaście miesięcy tytułowy Wiesenstein – niezwykła rezydencja Gerharta Hauptmanna, wzniesiona wedle jego pomysłu w karkonoskim Agnetendorf, do której wprowadził się w 1901 r.
Akcja powieści, łączącej fabułę z dokumentem, zaczyna się w ostatnich tygodniach wojny, gdy pisarz wraca z sanatorium pod Dreznem, załamany po zniszczeniu jego ukochanego miasta w nalocie dywanowym. Ma ponad 80 lat, jest ciężko chory. Towarzyszy mu tracąca wzrok żona Margarete, sekretarka Annie Pollak i młody fizjoterapeuta Paul Metzkow, zafascynowany gospodarzem i jego domem, zwłaszcza zaś malowidłami Johannesa Avenariusa w Rajskiej Hali. W domu czeka Carl Behl, prawnik odsunięty na boczny tor przez nazistów, porządkujący archiwum. Jest jeszcze obłożony zakazem druku pisarz Gerhart Pohl, i oczywiście dozorca, ogrodnik, kucharka, pokojówka. Mała społeczność w stanie zagrożenia, w której rozmawia się półgłosem.
Bo Hauptmann – sławny dramaturg wystawiany na scenach całego świata, nagrodzony w 1912 r. Noblem, zbuntowany przeciw wilhelmińskiemu cesarstwu obrońca biednych i wykluczonych – po przejęciu władzy przez Hitlera pozostał w kraju i choć w jego dziele trudno znaleźć wpływy ideologii faszystowskiej, wykonał kilka gestów, których teraz się wstydzi. Najbardziej zaś tego, że jego nazwisko znalazło się na Gottbegnadeten-Liste, ułożonej przez Hitlera i Goebbelsa liście najważniejszych twórców w III Rzeszy.
III Rzesza upada, żołnierze sowieccy i zwykłe bandy rabują, gwałcą i mordują, jednak wysłannicy zwycięzców traktują pisarza z szacunkiem – przecież jego „Tkaczy” wystawiano także w Rosji sowieckiej. W Poczdamie zapada decyzja, że Dolny Śląsk przypadnie Polsce, zaczynają się przesiedlenia – Pleschinski beznamiętnie relacjonuje katastrofę, której ofiarami stają się zwykli ludzie. A w Wiesenstein pojawia się gość z Warszawy, historyk sztuki Stanisław Lorentz. Co ze sobą przywiózł – sprawdźcie sami. Hauptmann umrze tak, jak chciał – we własnym domu. A ocalały szczęśliwie Wiesenstein w Jagniątkowie to dziś muzeum. ©℗
Hans Pleschinski WIESENSTEIN. OPOWIEŚĆ O GERHARCIE HAUPTMANNIE Przełożył Jacek Skawiński. Oficyna Wydawnicza Atut, Wrocław 2023, ss. 488.
