Finaliści konkursu Nagroda POLIN 2021

Nagroda POLIN jest przyznawana od 2015 roku. Dotychczasowymi laureatami konkursu byli: Tomasz Pietrasiewicz, Jacek Koszczan, Joanna Podolska, Tomasz Wiśniewski, Natalia Bartczak, Paweł Kulig i Dariusz Popiela. Poznajcie działaczy społecznych, którzy znaleźli się w finale konkursu w ubiegłym roku.

DARIUSZ POPIELA, MAŁOPOLSKA

Sportowiec, mistrz olimpijski w kajakarstwie górskim. Współorganizator uroczystości rocznicowych związanych z tragedią Żydów oraz spotkań przybliżających kulturę żydowską w Nowym Sączu. Inicjator i koordynator budowy pomników upamiętniających z imienia i nazwiska Żydów, ofiary Zagłady z Krościenka nad Dunajcem, Grybowa i Czarnego Dunajca. W listopadzie 2021 r. na cmentarzu żydowskim w Nowym Targu upamiętnionych zostało prawie 2900 ofiar. W ramach projektu „Ludzie, nie liczby” realizowane są badania, mające na celu lokalizację i zabezpieczenie zbiorowych grobów, a także kwerendy archiwalne na temat żydowskich mieszkańców okolicznych miejscowości. Ich życiorysy publikowane są w internecie i lokalnych mediach.

Szczególnym elementem projektu są uroczystości, podczas których odczytywane są imiona i nazwiska wszystkich upamiętnionych ofiar Holokaustu. Dzięki tej akcji wiele z nich, po raz pierwszy od czasu Zagłady, zostało wypowiedziane na głos na cmentarzu w rodzinnych stronach zamordowanych. Jest to swego rodzaju symboliczny pochówek dla ofiar, które nawet tego podstawowego prawa zostały pozbawione. Ostatnia taka uroczystość odbyła się 7 listopada 2021 r. w Nowym Targu.

INGA MARCZYŃSKA, MAŁOPOLSKA I PODKARPACIE

Artystka-plastyk i edukatorka. Mieszka w Jaśle, lecz jej działalność obejmuje wiele innych miejscowości regionu. Dba o miejsca pamięci, o które często nikt inny się nie troszczy, prowadzi zajęcia edukacyjne dla młodzieży i warsztaty artystyczne poświęcone kulturze i tradycji żydowskiej.

Dzięki jej zaangażowaniu możliwe stało się przywrócenie pamięci o Sali Korzennik i Racheli Pacher. Po 79 latach dziewczyny z Kołaczyc, zamordowane w 1942 r. podczas likwidacji społeczności żydowskiej Jasła i okolic, zostały pochowane na cmentarzu żydowskim w Tarnowie. Działania nadzorowała komisja rabiniczna, pogrzeb poprowadził naczelny rabin Polski Michael Schudrich, który powiedział wówczas: „Po 79 latach pokazaliśmy, że los każdej ofiary jest dla nas niezwykle ważny i dzięki takim ludziom jak Inga było możliwe godne pożegnanie ofiar”. Dziś Rachela Pacher i Sala Korzennik mają swój pomnik, którego budowę wsparli darczyńcy z Polski i ze świata, dzięki zbiórce zorganizowanej przez Ingę Marczyńską. Pomaga także nielicznym ocalałym rodzinom poznać swoją historię. Prowadzi kwerendy genealogiczne, odszukuje imiona i nazwiska, czasem macewy na lokalnych cmentarzach i przekazuje informacje, które dla rodzin ocalałych są niezwykle cenne.

URSZULA RYBICKA, WROCŁAW

Publicystka, recenzentka, edukatorka i prezeska Fundacji Żydoteka. Przybliża polskim czytelnikom kulturę żydowską, skupiając się przede wszystkim na literaturze. Publikuje w mediach społecznościowych, gdzie jej wpisy śledzi kilkanaście tysięcy osób. Stworzona przez nią Żydoteka jest jedynym polskim serwisem, który w kompleksowy sposób prezentuje literaturę Żydów. Urszula Rybicka jest także autorką projektu Żydowski Wrocław, który zrealizowała w ramach Stypendium Prezydenta Wrocławia. W 2021 r. premierę miała jej strona internetowa o żydowskiej tożsamości stolicy Dolnego Śląska: zydowskiwroclaw.pl.

Urszula Rybicka wierzy, że poprzez popularyzację bogactwa literatury żydowskiej można budować mosty pomiędzy kulturami. Uniwersalny język sztuki przemawia do czytelnika, bo posiada nie tylko walory literackie, lecz także poznawcze. Żydoteka pokazuje, że kultura żydowska jest zróżnicowana i każdy może znaleźć w niej coś ciekawego dla siebie. Ważną częścią jej pracy są wpisy poświęcone literaturze faktu, dzięki której można poznawać konkretne zagadnienia z historii polskich Żydów. Urszula Rybicka we wszystkich swoich działaniach udowadnia, że kultura żydowska i polska są ze sobą nierozerwalnie związane.

MAREK CHMIELEWSKI, ORLA (PODLASIE)

Sołtys wsi Orla, radny Rady Gminy Orla. We współpracy z Gminnym Ośrodkiem Kultury w swojej miejscowości oraz lokalnymi organizacjami NGO podejmuje szereg działań, mających na celu upamiętnienie żydowskich mieszkańców gminy.

Historią Żydów, mieszkających niegdyś w Orli, zainteresował się kilkadziesiąt lat temu. Kilkanaście lat temu wspólnie z kolegą, ówczesnym dyrektorem szkoły podstawowej, zorganizował wystawę starych rodzinnych zdjęć orlańskiej społeczności oraz wydał album „Orla – historia zapisana obrazem”. W tym celu chodził od domu do domu i oprócz zdjęć otrzymywał od najstarszych mieszkańców historie – świadectwa pamięci o żydowskich sąsiadach. To zapoczątkowało kolejne akcje, takie jak tłumaczenie z jidysz na polski odnalezionych na terenie getta białostockiego pamiętników ostatniego rabina Orli, nawiązanie kontaktów z potomkami żydowskich mieszkańców Orli, zdobycie środków na zakup fotokopii całej kolekcji zdjęć, obrazującej życie społeczności żydowskiej w przedwojennej Orli, a także odzyskiwanie macew z cmentarza.

Szczególnym miejscem działań Marka Chmielewskiego jest przepiękna synagoga w Orli – to tutaj odbywają się uroczystości, koncerty, wydarzenia kulturalne, wystawy, konferencje, projekcje współczesnych filmów izraelskich, a przede wszystkim codzienne rozmowy z mieszkańcami Orli.

URSZULA ANTOSZ-REKUCKA, MSZANA DOLNA (MAŁOPOLSKA)

Opiekunka zabytków, założycielka i prezeska Fundacji Sztetl Mszana Dolna. Jest katechetką, która od lat dba o pamięć o dawnych żydowskich mieszkańcach Mszany Dolnej. Przybliża piękno żydowskiej kultury, edukuje uczniów w poszanowaniu dla innych wyznań i kultur, często za cenę stygmatyzacji i narażania się na antysemickie wyzwiska. Mówi, że „wkalkulowała to w koszty” walki o godną pamięć niewinnych ofiar, które wycierpiały znacznie więcej od niej.

Co roku organizuje obchody Dnia Pamięci o Ofiarach Holokaustu, miejskich rocznic Zagłady w Mszanie Dolnej i Dnia Judaizmu. Odwiedza z uczniami zbiorowe mogiły żydowskie i stary kirkut. Na swoich autorskich lekcjach uczy o niebezpieczeństwach antysemityzmu i dyskryminacji.

Jest autorką i redaktorką portalu sztetlmszanadolna.com. Przyczyniła się też do remontu pomnika na Pańskim w Mszanie Dolnej i upamiętnienia nastoletnich Ofiar Zagłady w tej miejscowości: 167 kamyków dla zamordowanych nastolatków, które na cmentarz przynieśli uczniowie miejscowego Zespołu Szkół Techniczno-Informatycznych. Urszula Antosz-Rekucka regularnie organizuje szabasowe kolacje poświęcone pamięci dawnych mieszkańców Mszany oraz spacery pamięci dla tych dzisiejszych. Obecnie pracuje nad upamiętnieniem Ofiar Zagłady, które do tej pory leżą w nieoznaczonych dołach na lokalnym cmentarzu żydowskim.

JÓZEF GUCWA, BOBOWA (MAŁOPOLSKA)

Mieszkaniec Bobowej, od lat jest pasjonatem lokalnej historii. W 2018 r. z własnych środków dokonał zakupu pożydowskiego budynku, z zamysłem stworzenia tam muzeum. Izba „Okruchy pamięci Dom Landaua” została otwarta w Bobowej przy ul. Rynek 7 w 2020 r. To właśnie tu Józef Gucwa starannie wyszukiwał, odnawiał, gromadził i ostatecznie udostępnił publiczności wszystkie odnalezione przedmioty – aby wiernie oddać przedwojenny charakter gospody, prowadzonej przed laty przez rodzinę Leona Landaua. Józef Gucwa stale poszerza swoją kolekcję judaików i obiektów, jakie pozostawili po sobie bobowscy Żydzi.

Od 2018 r. Józef Gucwa opiekuje się grobami rodziny Landauów na cmentarzu żydowskim w Bobowej i utrzymuje kontakt z ich potomkami mieszkającymi w USA. Angażuje się także w organizację Dni Bobowej z Kulturą Żydowską, oprowadzając turystów po zabytkach związanych z historią bobowskich Żydów, włącznie z ohelem cadyka Salomona ben Natana Halberstama, do którego po dziś dzień pielgrzymują chasydzi z różnych stron świata. ©(P)

NAGRODA POLIN zostanie przyznana w tym roku już po raz ósmy. 30 listopada trafi do osoby lub organizacji aktywnie działającej na rzecz ochrony pamięci o historii polskich Żydów. Zwycięzca i finaliści konkursu otrzymają nagrody finansowe. Łączna wysokość nagród pieniężnych dla laureata, wyróżnionych i nominowanych wynosi co najmniej 60 tysięcy złotych.

DO 30 WRZEŚNIA każdy może zgłosić swojego kandydata poprzez formularz umieszczony na stronie internetowej www.polin.pl/ nagroda Ogłoszenie laureatów konkursu odbędzie się 30 listopada 2022 roku podczas uroczystej gali w Muzeum POLIN. Wydarzenie będzie transmitowane w mediach społecznościowych Muzeum POLIN.

Mecenasem konkursu Nagroda POLIN 2022 jest Jankilevitsch Foundation. Nagrody pieniężne ufundowali: Tomek Ulatowski, Znamienity Darczyńca Muzeum POLIN, Odette and Nimrod S. Ariav Foundation, Ewa Masny-Askanas i Wiktor Askanas oraz anonimowy darczyńca. ©