Do słowników się zagląda, słowników się nie czyta. Wbrew regułom sztuki, pierwszy tom „Polskiego Słownika Judaistycznego” przeczytałem z przyjemnością i korzyścią. Mówiąc o nim, nacisk należy położyć i na „polski”, i na „judaistyczny”.

Zawiera on hasła ważne dla judaizmu: postaci biblijne, rytuały, święta, modlitwy. A także hasła, które dotyczą polskich Żydów: rabinów, cadyków, pisarzy, malarzy, polityków - od Baal Szem Towa po Henri Bergsona, urodzonego w rodzinie Zbytkowerów. Co znaczące, pojawiają się też Polacy, zasłużeni w ratowaniu Żydów i pielęgnowaniu ich kultury - m.in. Karski, Abramow-Newerly, Kossak-Szczucka. Słownik opisuje wydarzenia i miejsca ważne dla kultury i polityki. Pojawia się nawet Festiwal Kultury Żydowskiej w Krakowie. Świetnie dobrano ilustracje i tablice.

Dzieło jest efektem wieloletniej pracy bardzo dobrego polskiego zespołu fachowców. Znak to, że po raz pierwszy w historii powstaje polskie środowisko badaczy historii Żydów. Na rynku wydawniczym jest to czwarty tego rodzaju słownik judaistyczny; ten mam za najpoważniejszy. Teraz z niecierpliwością czekam na tom drugi.

Uczniowie profesora Marcina Kuli przygotowali na jego cześć księgę pamiątkową „PRL: trwanie i zmiana.” Poszczególne teksty ukazują różne wymiary życia za socjalizmu: wybory pierwszych sekretarzy, kontrolę granic, peerelowski system paszportowy, zakres nomenklaturyzacji stanowisk, afery korupcyjne i prywatki.

Opisane zostały kryzysy polityczne z lat 1956 i 1980. Prof. Paweł Machcewicz zastanawia się, czy rok 1956 rzeczywiście stanowi przełom w dziejach PRL-u. Bardzo wiele wskazuje na to, że ciągłość wygrywa ze zmianą, że przez cały okres socjalizmu obowiązywały te same reguły rządzenia państwem i gospodarką, że rozrastała się władza nomenklatury, że zmieniał się, ale nie słabł nacisk na kler, że liczba tajnych współpracowników UBP i SB w latach stalinowskich i w latach 80. była podobna, że kontrola prasy i poczty nie słabła.

Niemal wszystkie artykuły są niezwykle kompetentne i tworzą spójną całość. Sądzę, że profesor Kula może być dumny ze swoich uczniów.

„POLSKI SŁOWNIK JUDAISTYCZNY. DZIEJE-KULTURA-RELIGIA-LUDZIE”, t I., Opracowali Zofia Borzymińska i Rafał Żebrowski, Warszawa 2003. Prószyński i S-ka.

„PRL - TRWANIE I ZMIANA” (red. naukowa: Dariusz Stola i Marcin Zaremba), Warszawa 2003, Wydawnictwo Wyższej Szkoły Przedsiębiorczości i Zarządzania im. Leona Koźmińskiego.