Czołg i krzyż. Kazania o wojnie ks. Michała Hellera

Nie mogłem – wspomina ks. Heller – w niedzielę, po przeczytaniu wyznaczonego fragmentu Ewangelii, mówić na jakiś »neutralny« temat. Moje słowa, odbiwszy się echem od ścian kościoła, wróciłyby do mnie ponad głowami słuchaczy”. Zbiorek kazań głoszonych w kolejnych tygodniach po 24 lutego 2022 r. nie jest – zaznacza autor – traktatem o złu. To raczej spisywane na gorąco myśli.

HIOB | Pytania o (bez)sens tego, co dzieje się za wschodnią granicą, to pytania Hiobowe – a pamiętamy, jaką ostatecznie Hiob otrzymał odpowiedź. To jednak nie odbiera nam prawa, by pytać – przekonuje ks. Heller. Po Starym Testamencie nastąpił przecież Nowy. Wszystko, co wiedzieli autorzy Biblii Hebrajskiej o Bogu i Jego stosunku do ludzkiego cierpienia, przewartościował Chrystus.

„Czyż może naczynie gliniane zapytać tego, kto je ulepił, »Dlaczego mnie takim uczyniłeś«?” – przypomina ks. Heller wątpliwość św. Pawła. I ocenia, że „Bóg nie pozostawił nas w sytuacji bezmyślnego garnka. Dał nam odpowiedź (...), wziął na siebie śmierć, poprzedzoną bolesną agonią na krzyżu. Śmierć także zadaną rękami ludzi-agresorów”.

Pierwsza odpowiedź brzmi więc: krzyż – który „nie rozstrzyga racji, nie waży argumentów, lecz przeprowadza człowieka przez tę najbardziej wąską bramę”. Jak wobec tego – stojąc w cieniu krzyża – powinniśmy zachować się wobec tragedii wojennej? Obudzić w sobie solidarność, wyzbyć się „nawet cienia agresji w stosunku do ludzi, którzy w jakikolwiek sposób od nas zależą”. Przyjąć do wiadomości, że ani życie, ani szczęście nie są czymś zagwarantowanym. Ukraińcom „ten dar został odebrany, my się nim nadal cieszymy. Zróbmy z tego daru dobry użytek” – mówi ks. Heller.

ZŁO  | Czy Bóg biernie patrzy na bombardowanie miast, torturowanie jeńców, gwałcenie kobiet i dzieci? Ks. Heller przytacza historię, w której Jezusowi opowiedziano o tym, jak Piłat „zmieszał krew Galilejczyków z krwią ich ofiar”. Przestrzegł wtedy słuchających: „Jeśli się nie nawrócicie, wszyscy tak samo zginiecie”.

Ks. MICHAŁ HELLER: Pewnego świętego zapytano: co byś zrobił, gdyby ci powiedzieli, że za dwie godziny będzie koniec świata? Odparł: dalej grałbym w szachy. To bardzo mądra odpowiedź >>>>

Co to oznacza? „Czy ci, którzy giną w Ukrainie, w Syrii lub gdziekolwiek, gdzie toczy się wojna, są większymi grzesznikami od nas?” – pyta ks. Heller. Wypowiedź Chrystusa tylko pozornie odbiega od sedna sprawy, nie chodzi w niej o ignorowanie realnego, dziejącego się zła. Jezus wskazuje na jego źródło. „Jeżeli nie odwrócimy się od zła – zdecydowanie i bezwarunkowo – to zginiemy. Nie od kul i bomb. Sami zaprzepaścimy swoje istnienie. (...) Jeżeli nie przylgniecie do dobra – całkowicie i bezkompromisowo – jesteście na z góry przegranej pozycji” – tłumaczy kaznodzieja.

Dlaczego to przylgnięcie jest tak ważne? Bo jeśli Bóg w ogóle ingeruje w historię ludzkości, to niewykluczone, że czyni to „nie przy pomocy jakichś nadzwyczajnych »pchnięć«, ale (...) np. poprzez mądre myślenie i działanie uczciwych ludzi”. Jest i druga strona medalu. Tyle wiemy o sobie, ile nas sprawdzono – ostrzegała Szymborska. „Moje życie toczy się w miarę normalnie. Nic szczególnego się nie dzieje. Uważam się za człowieka uczciwego. (...). Ale jak bym się zachował w sytuacji próby? – pyta ks. Heller. – Jeżeli liczy się w takiej chwili na improwizację, to można się mocno zawieść”. Dlatego właśnie „w dobru nie można tkwić powierzchownie. (...) Korzenie winny być tak głębokie, żeby w chwili próby mocno nas trzymały”. Bo „wojny toczą się nie tylko na terenach objętych pożogą, wszystkie wojny zaczynają się w nas”.

MIŁUJ | W jednym z kazań ks. Heller wspomina historię z reportażu Jacka Hugo-Badera. Jego bohater był czołgistą podczas wojny afgańskiej. Na rozkaz dowódcy staranował dom, w którym znajdowała się rodzina z dziećmi. Podobnie teraz, w Ukrainie „niektórzy [rosyjscy żołnierze – MM] się wyżywają i nic sobie z tego nie robią, ale dla wielu to pozostanie zadrą na całe życie. I jedni, i drudzy zasługują na nasze współczucie – podkreśla ks. Heller. – Nie wiadomo, co lepiej: czy zginąć od kuli, czy na całe życie zostać duchowym kaleką”.

Mamy więc współczuć Rosjanom? Kazania ks. Hellera przypominają, że w Biblii nie ma przecinków – a więc wyjątków – nie tylko po „nie zabijaj”, ale także po „miłuj nieprzyjaciół”. „Nasz gniew na agresora jest słuszny. Walka zbrojna przeciw agresorowi jest słuszna. Ale my, chrześcijanie, musimy wywiązać się z chrześcijańskiego obowiązku miłości nieprzyjaciół. Zakończmy to rozważanie chwilą ciszy, w której pomodlimy się za tych, którzy niszczą, zabijają i gwałcą tuż za naszą granicą”. ©℗

Ks. Michał Heller Pytanie glinianego garnka. Kazania krótkie o wojnie i pokoju CC Press, 2022