Wykupienie dostępu pozwoli Ci czytać artykuły wysokiej jakości i wspierać niezależne dziennikarstwo w wymagających dla wydawców czasach. Rośnij z nami! Pełna oferta →
Nie istnieje dokładna statystyka księży, którzy po opuszczeniu kapłaństwa zawarli związek małżeński. Na podstawie danych przekazywanych do Watykanu z poszczególnych diecezji (a więc nie tylko w oparciu o statystyki składanych przez odchodzących księży podań o dyspensę), od 1964 do 2004 r. opuściło kapłaństwo 69 063 księży, a od 1970 do 2004 r. 11 213 podjęło na nowo obowiązki kapłańskie. Oznacza to, że żonatych kapłanów nie może być dziś więcej niż 57 000 (prawdopodobnie jest ich mniej, bo w ciągu 40 lat wielu zmarło). Liczby podawane przez prasę i stowarzyszenia żonatych księży (80-100 000 eks-księży) nie mają więc uzasadnienia.
W ostatnich latach liczba odejść od kapłaństwa wzrasta, jednak sytuacji nie można porównywać z tą z lat 70. Od 2000 do 2004 r., co roku opuszczało kapłaństwo średnio 0,26 proc. księży, to znaczy w ciągu pięciu lat - 5 383 osoby. Równocześnie wzrosła liczba proszących o umożliwienie im powrotu. Z 1076 tych, którzy co roku odchodzą od kapłaństwa, 554 prosi o zwolnienie z celibatu i obowiązku odmawiania brewiarza. Spośród pozostałych 522 kapłanów, 74 co roku powraca do kapłaństwa. Warto zauważyć, że 40 proc. podań o dyspensę pochodzi od kapłanów należących do zakonów lub zgromadzeń zakonnych.
Oto dokładniejsze dane: w 2000 r. zanotowano 930 odejść księży oraz 89 powrotów do kapłaństwa. Udzielono 571 dyspens, w tym 68 osobom poniżej 40. roku życia i 39 w obliczu śmierci; 112 dyspens otrzymali diakoni. W 2002 od kapłaństwa odeszło 1219, powróciło 71 osób; udzielono 550 dyspens, w tym 19 kapłanom poniżej 40. lat, a 31 w obliczu śmierci; 98 dyspens otrzymali diakoni. W 2004 r. było 1081 odejść i 56 powrotów; udzielono dyspensy 476 kapłanom, w tym 27 przed ukończonym 40. rokiem życia i 6 w obliczu śmierci. Od 1 sierpnia 2005 do 12 października 2006 podań o dyspensę - od kapłanów i diakonów łącznie - wpłynęło 804. Podania pochodzą: 185 ze Stanów Zjednoczonych, 119 z Włoch, 60 z Hiszpanii, 59 z Brazylii, 52 z Polski, 48 z Meksyku, 32 z Niemiec, 31 z Filipin, 29 z Argentyny, 27 z Indii, 26 z Francji, 23 z Irlandii, 22 z Kanady itd.
Powody odchodzenia od kapłaństwa, przynajmniej te deklarowane, są różne. Najczęściej podawaną racją jest brak stabilizacji emocjonalnej, inne powody to kryzys wiary, konflikty z przełożonymi, trudności z akceptacją Magisterium Kościoła, depresja, poważne braki charakterologiczne. Średnio (średnia tylko w przybliżeniu daje obraz rzeczywistości) do porzucenia kapłaństwa dochodzi 13 lat po przyjęciu święceń. Chodzi więc o osoby wyświęcone w wieku 28 lat, mające w chwili składania prośby o dyspensę lat 50, bowiem z prośbą zwykle występują 10 lat po faktycznym odejściu z instytucji kościelnych lub od Kościoła zależnych. 50,2 proc. proszących to osoby żyjące w cywilnym małżeństwie, 14,5 proc. - w związkach niesformalizowanych, 35,2 proc. - samotnie. Na ogół ci, którzy proszą o dyspensę są jakoś życiowo ustawieni, wielu znajduje zatrudnienie w instytucjach kościelnych lub z Kościołem związanych. Tych, którzy otrzymali dyspensę biskupi zatrudniają np. do nauczania religii, prac formacyjnych wśród młodzieży i nawet kleru, w ramach tzw. formacji permanentnej.
Istnieje wreszcie pewna grupa byłych księży, którzy chcieliby pełnić posługę kapłańską jako ludzie żonaci. W Kościele rzymsko-katolickim, obok duchownych rytu wschodniego, z obowiązku celibatu są zwalniani duchowni przychodzący z innych wyznań chrześcijańskich (otrzymują oni zgodę na przyjęcie kapłaństwa jako ludzie żonaci). Ostatnio są to przede wszystkim księża anglikańscy, wstępujący do Kościoła katolickiego z powodu zmian w dyscyplinie ich poprzedniej wspólnoty, m.in. dopuszczania do kapłaństwa kobiet. Takich podań wpływa rocznie do kilkunastu.
Są wreszcie księża, którzy porzuciwszy kapłaństwo zawarli małżeństwo, ale z chwilą jego ustania (śmierć małżonki, rozwód cywilny) proszą o przywrócenie do kapłaństwa. Dawniej były to przypadki pojedyncze, dziś zdarzają się stosunkowo często. Choć prawo kanoniczne nie uległo w tej materii zmianom, Kościół znacznie złagodził procedury, ułatwiając powroty.
W latach 1967-2006 podań o przywrócenie do kapłaństwa wpłynęło 438. Pozytywnie przyjęto 220, zgody nie udzielono w 104 przypadkach, na 114 nie udzielono odpowiedzi, czekając na skompletowanie wymaganych dokumentów. Tego rodzaju prośbie zawsze musi towarzyszyć oświadczenie biskupa (w przypadku zakonnika, wyższego przełożonego) o gotowości przyjęcia (inkardynacji) do diecezji lub zakonu oraz zapewnienie, że nie wywoła to publicznego zgorszenia. Ubiegający się nie może być związany sakramentalnym małżeństwem ani cywilnymi zobowiązaniami wobec żony i małoletnich dzieci. Z reguły więc wymaga się, by dzieci były pełnoletnie i materialnie niezależne od ojca. Jeśli powracający kapłan był żonaty, musi przedstawić świadectwo zgonu żony albo dekret stwierdzający nieważność małżeństwa. Wiek kandydata nie może być "ponad granice rozsądku zaawansowany". Wymagane są też oświadczenia osób świeckich i duchownych, potwierdzające zdatność ubiegającego się do pełnienia posługi kapłańskiej. Obowiązuje go też odbycie przynajmniej półrocznego kursu z zakresu teologii.
