Książki do wstrzyknięcia
Obraz
Nyugat”, czyli „Zachód” – taki znaczący tytuł nosiło najważniejsze węgierskie pismo literackie, ukazujące się w latach 1908-1941 w Budapeszcie. Kolejne pokolenia pisarzy z nim związanych, zwłaszcza pierwsze, w istotnej mierze wpłynęły na nowoczesną literaturę węgierską, otwierając ją na nowe prądy i formy, a równocześnie przestrzegając zasady różnorodności. Jak pisał pierwszy naczelny pisma, krytyk Ignotus (Hugo Veigelsberg): „Sztuka nie zna reguł, jedynie możliwości. Pisarzowi, artyście wolno wszystko pod warunkiem, że umie robić to, co robi”. Kluczową postać pierwszego pokolenia „Nyugatu” stanowił wielki poeta Endre Ady (1877-1919), tłumaczony u nas m.in. przez Iłłakowiczównę, i właśnie on otwiera tę antologię – po raz pierwszy poznajemy go jako prozaika.
„Wybrana piętnastka – czytamy w posłowiu – to jedynie reprezentacja szerokiego środowiska, które na początku ubiegłego wieku przestawiło zwrotnicę literatury węgierskiej i wciąż trwa jako źródło inspiracji oraz punkt odniesienia. A przede wszystkim jako legenda, bo niemal każdy z jego przedstawicieli już za życia był postacią legendarną”. Przykład? Sándor Márai, pisarz znakomity i najczęściej u nas dziś spośród Węgrów tłumaczony, zaledwie niecałą dekadę po śmierci swojego mistrza, którym był Gyula Krúdy (1878-1933), złożył mu hołd powieścią „Sindbad powraca do domu”.
Krúdy, a także Zsigmond Móricz (1879-1942), Dezső Kosztolányi (1885-1936) oraz dekadent Géza Csáth (1887-1919; opiumista, zabójca własnej żony i samobójca) mają już u nas tomy opowiadań. Przełożono na polski powieści Margit Kaffki (1880-1918), Mihálya Babitsa (1883-1941) i Frigyesa Karinthyego (1897-1938; znakomita „Podróż wokół mojej czaszki”!). Pozostali autorzy tomu to Sándor Bródy (1863-1924), bracia László (1879-1929) i Viktor (1868-1912) Cholnoky, Sándor Hunyady (1890-1942), Károly Lovik (1874-1915), Károly Pap (1897-1945) i Emma Ritoók (1868-1945).
Elżbieta Cygielska nazywa tę książkę „propozycją przechadzki po noweli węgierskiej sprzed stu lat z okładem”. Dodałbym tylko, że nie są to odwiedziny w martwym muzeum, ale wycieczka pełna niespodzianek. Wprowadza w świat często mroczny – ale jakich dobrych mamy przewodników! A wyjaśnienie tytułu znajdziecie u Karinthyego. ©℗
Obraz
HALANDŻA. OPOWIADANIA MODERNISTÓW WĘGIERSKICH
Wybór Elżbieta Cygielska, Anna Górecka. Przekład Elżbieta Cygielska, Anna Górecka, Julia Wolin. Posłowie Elżbieta Cygielska. Noty o autorach Anna Górecka. Państwowy Instytut Wydawniczy, Warszawa 2022, ss. 648.
