Wykupienie dostępu pozwoli Ci czytać artykuły wysokiej jakości i wspierać niezależne dziennikarstwo w wymagających dla wydawców czasach. Rośnij z nami! Pełna oferta →
Druga sytuacja polega na tym, że w sferze publicznej też jesteśmy wolni, ale do pewnego stopnia, czyli że jest to nie tyle ograniczenie wolności, lecz inna wolność. Wolność polityczna w takiej interpretacji to wolność do uczestniczenia w zbiorowych działaniach na rzecz dobra lub interesu ogółu, a zarazem - inaczej ta wolność nie miałaby sensu - możliwość wywierania, niech będzie, że ograniczonego, wpływu na bieg spraw publicznych. Pierwsze rozumienie wolności można, upraszczając nieco sprawy, określić mianem liberalnego, a drugie - demokratycznego. Widzimy zatem od razu fundamentalny problem, jaki jest związany z wolnością prywatną. Demokraci czy demokratyczni republikanie słusznie sądzą, że nadmierne znaczenie przypisywane wolności indywidualnej może doprowadzić do zleceważenia sfery publicznej, a zatem do załamania się idei demokracji jako woli ludu. Liberałowie jednak, rozumiejąc te zastrzeżenia, przypominają, że w XX wieku (a także wcześniej) to właśnie wspólnoty - przede wszystkim narodowe, ale nie tylko - doprowadziły do ograniczenia lub wręcz skasowania wolności prywatnej i do wielu nieszczęść.
Jak zatem wybrnąć z tej sytuacji, jak zachować wolność indywidualną, nie rezygnując z wolności publicznej? Nie ma jednej dobrej odpowiedzi i filozofia polityczna, podobnie jak praktyka życia codziennego są bezradne, nie dlatego, że właśnie nie ma jednej odpowiedzi, ale dlatego, że jest ich tak wiele. Setki, jeżeli nie tysiące, książek napisano, argumentując za strategią liberalną oraz tyleż argumentując za strategią demokratyczną, a jeszcze wiecej - próbując połączyć obie te strategie w całość, jaką określamy mianem demokracji liberalnej.
I mimo zasadniczego nieładu intelektualnego całość ta ma się nie najgorzej. Z czego to wynika? Z tego mianowicie, że ludzie, my wszyscy, nie postępują w życiu prywatnym i publicznym, dbając nieustannie o logikę oraz o ścisłe oddzielanie tego, co prywatne, od tego, co publiczne. Nie jesteśmy, na szczęście, chorzy na konsekwencję i całkiem nieźle znosimy fakt, że wiele naszych zachowań nie nosi znamion konsekwencji.
Wszelako zadaniem filozofii politycznej nie jest zmuszanie ludzi do konsekwencji i posługiwania się definicjami, lecz do zdawania sobie sprawy z tego, że w ludzkim zachowaniu jest, lub może się pojawić, sprzeczność aksjologiczna. Musimy zatem wiedzieć, że kiedy mówimy: "to jest moja sprawa prywatna", to powiniśmy potrafić powiedzieć także: "to jest moja/nasza sprawa publiczna". Albowiem trwanie tylko przy wolności prywatnej lub tylko przy wolności publicznej do niczego dobrego nas nie doprowadzi.
