Wykupienie dostępu pozwoli Ci czytać artykuły wysokiej jakości i wspierać niezależne dziennikarstwo w wymagających dla wydawców czasach. Rośnij z nami! Pełna oferta →
W przeddzień igrzysk w Pekinie ta książka wydaje się szczególnie aktualna. Pokazuje bowiem kulisy ruchu olimpijskiego lat 30. i naiwność, hipokryzję lub interesowność wielu jego działaczy.
Stolica Niemiec miała stać się areną igrzysk olimpijskich w roku 1916, wtedy jednak rywalizacja między narodami przeniosła się do okopów I wojny. W dwóch olimpiadach powojennych (Antwerpia 1920, Paryż 1924) pokonane Niemcy nie brały udziału. I wreszcie w roku 1931 Międzynarodowy Komitet Olimpijski zadecydował, że olimpiada w roku 1936 odbędzie się w Berlinie. Gdy podejmowano tę decyzję, partia nazistowska rosła w siłę, jednak Niemcy były państwem demokratycznym. Dwa lata później rządził tam Adolf Hitler.
Czy sportowe święto przyjaźni między narodami może odbywać się w kraju rządzonym dyktatorsko, w którym morduje się przeciwników politycznych, obowiązuje ideologia rasistowska, a obywatele żydowskiego pochodzenia pozbawiani są praw (włącznie z prawem przynależności do klubów sportowych)? Okazało się, że może - tyle że zmienia się wtedy w propagandowy pokaz siły gospodarzy. Jak igrzyska zimowe w lutym 1936 r. w bawarskim Garmisch-Partenkirchen, zwłaszcza zaś olimpiada letnia w Berlinie. Odbyły się one, mimo że w 1935 roku wprowadzono w Niemczech rasistowskie "ustawy norymberskie", a w marcu roku następnego wojska niemieckie wkroczyły do zdemilitaryzowanej Nadrenii.
Walters opowiada, jak do tego doszło. Jak Hitler, który wcześniej uważał igrzyska olimpijskie za "wymysł Żydów i masonów", dostrzegł w nich sposobność do pokazania światu nowego oblicza Rzeszy. Jak międzynarodowi działacze sportowi dali się omamić pustymi obietnicami nazistów, albo - to przypadek późniejszego wieloletniego przewodniczącego MKOl Avery’ego Brundage’a - otwarcie zachwycali się nowymi porządkami w Niemczech, kraju "sprawnym, pracowitym i z charakterem", nie kryjąc specjalnie swego antysemityzmu. Jak skorumpowano dożywającego swoich dni twórcę nowożytnej idei olimpijskiej barona Pierre’a de Coubertin, wykorzystując jego kłopoty finansowe. Poznajemy dramatyczne historie nielicznych "pokazowych Żydów" występujących w barwach Niemiec, jak znakomita florecistka Helene Mayer, która na zdjęciu z ceremonii medalowej podnosi ramię w nazistowskim pozdrowieniu. Autor przypomina też, że sztafeta z ogniem olimpijskim - traktowana dziś przez niektórych jak najświętszy symbol - była pomysłem niemieckich działaczy i po raz pierwszy odbyła się właśnie w roku 1936...
Olimpiada w Berlinie okazała się propagandowym zwycięstwem Hitlera, choć, paradoksalnie, największym sportowym jej triumfatorem był "nieczysty rasowo" czarnoskóry Amerykanin Jesse Owens, czterokrotny złoty medalista. Walters nie ogranicza się do politycznych kulis; żywo relacjonuje sam przebieg igrzysk, zarówno rywalizację sportową, jak i jej tło towarzysko-obyczajowe. Dowiadujemy się więc o skandalach na pokładzie SS "Manhattan", którym płynęła do Hamburga ekipa amerykańska, o awansach, jakie Amerykance Helen Stephens, najszybszej kobiecie świata (przeszło metr osiemdziesiąt wzrostu, męska sylwetka, niski głos), czynili Hitler i Göring, o drażliwym problemie płci jej koleżanki Stanisławy Walasiewiczówny (Sally Walsh)...
Olimpiada w Berlinie ani nie rozmiękczyła nazistowskiej dyktatury, ani nie poprawiła losu niemieckich Żydów i przeciwników nazizmu. Brytyjski sprinter Harold Abrahams, złoty medalista z Paryża, z pochodzenia Żyd (jeden z bohaterów filmu Hugh Hudsona "Rydwany ognia"), który do Berlina pojechał jako sprawozdawca BBC, w wiele lat później wyznał: "nie jestem przesadnie szczęśliwy, że tam byłem". Ciekawe, czy to samo powiedzą kiedyś goście olimpiady w Pekinie - czy też bezkrytycznie zachwycą się propagandowym widowiskiem serwowanym przez komunistyczne władze. (Dom Wydawniczy Rebis, Poznań 2008, ss. 416. Przekład Norbert Radomski. Sporo fotografii, bibliografia, indeks osób.)
