Topienie Marzanny i zemsta Wergiliusza. Oraz... wiosenne Dziady [Sztuka Powszechnie Nieznana #49]

Choć zachowały się zapisy średniowieczne o tym, że Kościół bezskutecznie próbował wykorzenić zwyczaj „topienia w kałuży kukły śmierci”, to tradycja ta przetrwała do dziś. Jak w średniowieczu próbowano ośmieszyć pogańskie rytuały?

21.03.2024

Czyta się kilka minut

Magdalena Łanuszka - podkast Sztuka Powszechnie Nieznana
Magdalena Łanuszka / fot. Grazyna Makara

Marcowa równonoc wyznacza początek wiosny, a w starożytności w wielu kulturach był to także początek nowego roku. Choć zachowały się zapisy średniowieczne o tym, że Kościół bezskutecznie próbował wykorzenić zwyczaj „topienia w kałuży kukły śmierci”, to tradycyjne topienie Marzanny na koniec zimy przetrwało do dziś. Inne pogańskie rytuały ewoluowały lub popadły w zapomnienie – Matka Boska Gromniczna zastąpiła słowiańską Dziewannę, a w Krakowie po pradawnych Dziadach wiosennych pozostało święto Rękawki, obchodzone we wtorek po Wielkanocy. Dlaczego w okolicy kopca Krakusa już w pierwszym tysiącleciu wzniesiono kościółek i z jakiego powodu jego patronem jest św. Benedykt? Jak w średniowieczu próbowano ośmieszyć pogańskie rytuały ognia w zaskakującej legendzie o Wergiliuszu i córce cesarza? 

Sztuka Powszechnie Nieznana to autorski cykl Magdaleny Łanuszki w Podkaście Tygodnika Powszechnego. W 49. odcinku nasza autorka, doktor historii sztuki, mediewistka i pasjonatka sztuki średniowiecznej, zaprasza do wysłuchania opowieści o tym, co pozostało nam z wiosennych rytuałów kultywowanych przez naszych pogańskich przodków.

Ilustracje do tego odcinka:

Topienie Marzanny, ilustracja z czasopisma "Die Gartenlaube" (1887, numer 11, s. 177) / Wikimedia Commons
Tabliczka z kości słoniowej (górna część) z ilustracją legendy o Wergiliuszu i córce cesarza, Paryż, połowa XIV wieku, Walters Art Gallery w Baltimore / domena publiczna
Tabliczka z kości słoniowej (górna część) z ilustracją legendy o Wergiliuszu i córce cesarza, Paryż, połowa XIV wieku, Walters Art Gallery w Baltimore / domena publiczna / C BY-NC-SA 4.0
Georg Pencz, Wergiliusz w koszu, ok. 1541-1542, British Museum w Londynie / domena publiczna / CC BY-NC-SA 4.0
Georg Pencz, Zemsta Wergiliusza, ok. 1541-1542, British Museum w Londynie / domena publiczna / CC BY-NC-SA 4.0
Święto Rękawki, ilustracja z czasopisma Tygodnik Ilustrowany nr 34/1860 r. / Wikimedia Commons
. Kościółek św. Benedykta na Wzgórzu Lasoty, Kraków (Podgórze) / Wikimedia Commons
Kościółek św. Benedykta na Wzgórzu Lasoty (wnętrze), Kraków (Podgórze) / Wikimedia Commons
Fort św. Benedykt w Krakowie (Podgórze - Wzgórze Lasoty, Fort 31 Twierdzy Kraków), połowa XIX wieku / Piotr Tomaszewski, fly4pix.pl / Wikimedia Commons

Dziękujemy, że nas czytasz!

Wykupienie dostępu pozwoli Ci czytać artykuły wysokiej jakości i wspierać niezależne dziennikarstwo w wymagających dla wydawców czasach. Rośnij z nami! Pełna oferta →

Dostęp 10/10

  • 10 dni dostępu - poznaj nas
  • Natychmiastowy dostęp
  • Ogromne archiwum
  • Zapamiętaj i czytaj później
  • Autorskie newslettery premium
  • Także w formatach PDF, EPUB i MOBI
10,00 zł

Dostęp kwartalny

Kwartalny dostęp do TygodnikPowszechny.pl
  • Natychmiastowy dostęp
  • 92 dni dostępu = aż 13 numerów Tygodnika
  • Ogromne archiwum
  • Zapamiętaj i czytaj później
  • Autorskie newslettery premium
  • Także w formatach PDF, EPUB i MOBI
89,90 zł
© Wszelkie prawa w tym prawa autorów i wydawcy zastrzeżone. Jakiekolwiek dalsze rozpowszechnianie artykułów i innych części czasopisma bez zgody wydawcy zabronione [nota wydawnicza]. Jeśli na końcu artykułu znajduje się znak ℗, wówczas istnieje możliwość przedruku po zakupieniu licencji od Wydawcy [kontakt z Wydawcą]
Absol­wentka Uniwersytetu Jagiellońskiego w Krakowie, doktor historii sztuki, medie­wistka. Ma na koncie współpracę z różnymi instytucjami: w zakresie dydaktyki (wykłady m.in. dla Uniwersytetu Jagiellońskiego, Uniwersytetu Otwartego AGH, licznych… więcej

Podobne artykuły