Wykupienie dostępu pozwoli Ci czytać artykuły wysokiej jakości i wspierać niezależne dziennikarstwo w wymagających dla wydawców czasach. Rośnij z nami! Pełna oferta →
MAREK KĘSKRAWIEC: Pięciu sędziów Izby Karnej Sądu Najwyższego uznało, że zasiadająca w tej samej izbie mocą decyzji neo-KRS Małgorzata Bednarek nie spełnia kryteriów niezawisłości. To ona skierowała do TK pytanie, czy kary TSUE są zgodne z naszą konstytucją, i kontynuowała sprawy dyscyplinarne mimo zakazu TSUE.
WŁODZIMIERZ WRÓBEL: To dopiero pierwszy test zakończony negatywną oceną sędziego. Składy orzekające w kwestiach testu są losowane, a że w SN zasiada pół na pół sędziów sprzed zmian w KRS i po niej, więc losowane są prawie zawsze składy mieszane. Jednak „starzy” sędziowie nie chcą zasiadać z nowymi, gdyż zgodnie z uchwałą SN sprzed roku uważają, iż zostali oni wadliwie powołani na stanowiska.
Jakie byłyby konsekwencje innej decyzji?
Dopuszczenie nominatów neo-KRS do decydowania w procedurze testów niezawisłości oznacza, że takie postanowienia byłyby zaskarżane do Europejskiego Trybunału Praw Człowieka i unieważniane. Jednak w sprawie Małgorzaty Bednarek wylosowano samych „starych” sędziów KRS.
Czy ona teraz przestanie orzekać?
To nie jest decyzja prawomocna. Zaskarżenie przysługuje zarówno stronom uczestniczącym w procesie, jak i samej sędzi, której postanowienie to dotyczyło. Gdyby do tego doszło, sprawę rozpatrywałby skład siedmiu sędziów SN. Prawdopodobieństwo ponownego wylosowania składu innego niż mieszany jest nikłe. Tę procedurę trudno będzie ukończyć.
Czy w takim razie test niezawisłości ma sens?
W polskim prawie istnieją od lat normalne procedury procesowe w postaci wniosku o wyłączenie sędziego albo zażalenie na orzeczenie wydane w składzie budzącym wątpliwości co do bezstronności. I to działa. Wtedy przedmiotem postępowania jest jednak sąd, a nie konkretny sędzia – jak w przypadku testu z ustawy prezydenta. Zresztą jej zapisy są wątpliwe prawnie, niejasne i skomplikowane, na co zwracał już uwagę ETPC.
O co chodzi konkretnie?
Po pierwsze założono, że w sprawach zarzutów o brak niezawisłości sędziego będą oceniać sędziowie, których ten zarzut też dotyczy. Po drugie zapisy są sprzeczne z uchwałą trzech izb Sądu Najwyższego, wedle której sędzia wadliwie powołany przez KRS nie może orzekać w SN, gdyż każdy taki wyrok będzie obarczony wadą prawną. Pamiętajmy, jest to ostatnia instancja i tu nie może być żadnych wątpliwości, gdyż od jej decyzji już nie ma odwołania, poza ETPC. A wedle tego Trybunału sam fakt wadliwej procedury powołania w KRS dyskwalifikuje orzeczenia sędziego.
Test umożliwia też sprawdzenie, jak sędzia zachowywał się po powołaniu na sędziego.
To bardzo ogólne sformułowanie. Ale jest jeszcze inny dziwny warunek: zarzut bezstronności musi mieć znaczenie w procesie, którego dotyczy decyzja sędziego. Trudno to będzie udowodnić przy sprawie, która dopiero ma być rozpoznawana. Obawiam się, że ta ustawa przyczyni się jedynie do przedłużania postępowań w ostatniej instancji, bo po złożeniu wniosku sędzia nie może w tej konkretnej sprawie orzekać. Może być nawet tak, że jeden skład SN w jakiejś sprawie uzna go za bezstronnego, a inny w innej sprawie – zdecyduje odwrotnie. Wyrzuciłbym tę ustawę do kosza. ©℗
PROF. WŁODZIMIERZ WRÓBEL jest sędzią Izby Karnej Sądu Najwyższego oraz p.o. kierownika Katedry Prawa Karnego Uniwersytetu Jagiellońskiego.
