Rozgryzanie świętego Pawła

Obchodzimy w Kościele jubileuszowy Rok św. Pawła, który ma zachęcić chrześcijan nie tylko do przypatrzenia się tej nietuzinkowej postaci, ale też do odkrycia w nim "wzoru całkowitego oddania Panu i Jego Kościołowi, a także wielkiego otwarcia na ludzkość i na jej kultury" (Benedykt XVI). Cieszy więc fakt, że w Bibliotece "Więzi" pojawił się ekumeniczny przekład dwóch ksiąg biblijnych szczególnie z nim związanych: Dziejów Apostolskich, których jest głównym bohaterem, oraz Listu do Rzymian.

Św. Paweł nie jest łatwym autorem. Do takiego wniosku dojdzie każdy, kto przebrnie przez jego Listy, zwłaszcza zaś przez ten napisany do Rzymian, będący jego teologicznym opus magnum. Problem to zresztą nienowy. Nie kto inny jak św. Piotr, kończąc swój Drugi List, napisał: "Są w nich [listach Pawła] trudne do zrozumienia pewne sprawy, które ludzie niedouczeni i mało utwierdzeni opacznie tłumaczą, tak samo jak i inne Pisma, na własną swoją zgubę" (3, 16). Egzegeci uważają również, że kiedy autor Listu św. Jakuba wypowiada swoje uwagi na temat relacji pomiędzy wiarą a uczynkami, to atakuje albo Pawła, albo jakichś jego bardzo entuzjastycznych naśladowców.

Tłumaczeń nigdy dość

Zmagając się z myślą apostoła z Tarsu, dobrze jest mieć w rękach nie tylko dobre tłumaczenie jego pism, ale również odpowiedni komentarz. Oba te warunki spełnia prezentowana monografia "Paweł Apostoł. Dzieło i Myśl", której autorami są trzej bibliści trzech wyznań: prawosławny Arcybiskup Jeremiasz, pastor Mieczysław Kwiecień, ks. Michał Czajkowski oraz dziennikarz i teolog Jan Turnau.

Ich przekład opiera się na wydaniu greckim Nowego Testamentu w opracowaniu Nestlego-Alanda, z jego wersji numer 27 (Stuttgart, 1993), które jest wspólne dla wszystkich wyznań chrześcijańskich. Na pytanie o sens kolejnego tłumaczenia ksiąg Nowego Testamentu odpowiadają autorzy wprost: "Wydaje nam się, że nigdy dosyć przekładów Biblii. Żaden nie oddaje dokładnie myśli oryginału, żaden nie jest jedynie słuszny, może zatem przez mnożenie pomysłów uzyskuje się pełniejszy obraz tego, co nigdy nie da się zobrazować idealnie".

Wśród nowości translatorskich w oczy uderzy przetłumaczenie imienia pierwszego męczennika chrześcijaństwa jako Stefan, a nie Szczepan. Również ewangelijne "zaprawdę", które w oryginale greckim występuje zawsze jako słowo hebrajskie "amen", nie zostało spolszczone, choć funkcjonuje w mowie potocznej. Wyszukiwanie innych "ciekawostek" pozostawiam uwadze Czytelnika, tak jak ocenę tego, na ile "przekładowi ekumenicznemu czterech tłumaczy" - jak siebie nazwali - udało się pogodzić troskę o zrozumiałość polskiego tekstu ze staraniem o wierność oryginałowi.

Pawłowe perspektywy

W ciągu dziejów chrześcijaństwa Pawłowi przypisano różne rzeczy, albo marginalizowano wymowę tego, co powiedział. Między chrześcijanami kością niezgody była interpretacja jego nauki o stosunku wyznawców Jezusa do żydowskiego Prawa oraz o roli Izraela w dziejach zbawienia.

Również Żydzi nie mają o nim dobrego zdania. W eseju "Paweł - dzieło, myśl",

ks. Czajkowski przytacza opinię "Kleines Lexicon des Judentumus" (1981), w którym napisano, że "Paweł, apostoł pogan, uchodzi w tradycji żydowskiej, z powodu swojego antynomizmu, za niebezpiecznego odstępcę i przeciwnika [...] i za twórcę sprzeczności między chrześcijaństwem a judaizmem w kwestii drogi zbawienia". I dodaje: "Taką opinię słyszałem też osobiście z niejednych ust żydowskich".

Reformacja, począwszy od Marcina Lutra, interpretując listy Pawła, przeciwstawia go radykalnie judaizmowi jego czasów: Żydzi chcą się zbawić przez wierność przepisom Prawa (heb. Tora, gr. Nomos), a więc przez uczynki, Paweł natomiast się upiera, że można być zbawionym wyłącznie przez wiarę w Jezusa Chrystusa.

Pewnie mało kto z nas słyszał o "Nowej Perspektywie w Spojrzeniu na Pawła", jaka dokonała się w egzegezie chrześcijańskiej dzięki książce amerykańskiego uczonego

E.P. Sandersa pt. "Paweł i Palestyński Judaizm" (1977), a także w pracach innych uczonych. Te braki uzupełnia bardzo kompetentny, ale równocześnie przystępnie napisany esej ks. Czajkowskiego, który św. Pawła i judaizm oraz stosunek chrześcijan do Izraela przedstawia na tle tej "Nowej Perspektywy" w badaniach nad Apostołem Narodów.

Dzięki osobistemu i ekumenicznemu wysiłkowi poszczególnych tłumaczy i pracy ich sekretarza, oryginalny głos Pawła może być teraz lepiej usłyszany również nad Wisłą.

"Paweł Apostoł. Dzieło i Myśl. Dzieje Apostolskie i List Do Rzymian", przełożyli ks. Michał Czajkowski, arcybiskup Jeremiasz (Jan Anchimiuk), pastor Mieczysław Kwiecień, Jan Turnau (sekretarz), Biblioteka "Więzi", Warszawa 2008.