Wykupienie dostępu pozwoli Ci czytać artykuły wysokiej jakości i wspierać niezależne dziennikarstwo w wymagających dla wydawców czasach. Rośnij z nami! Pełna oferta →
Profesorowie Andrzej Zoll i Wojciech Nowak oraz Janka Ochojska rozmawiali o „Człowieku między kulturą i naturą”. W którymś momencie odważyłem się zadać trójce panelistów pytanie: Co sprawia, że człowiek postępuje czasami wbrew swojej naturze i kulturze – mówimy przecież, że ktoś się zachował „nieludzko” – gwałcąc własne człowieczeństwo i zaprzeczając wszystkim wartościom kultury, w jakiej go wychowano?
Próby odpowiedzi podjął się najpierw prof. Zoll. Zwrócił uwagę na szczególnie niebezpieczne zagrożenie człowieka, jakie stanowi dlań ideologia.
Ideologia nie dba o wartość osoby – porzuca ją lub podporządkowuje opisanym przez siebie celom. Jest zdeterminowana osiągać je także – jeśli „trzeba” (?) – „po trupach”, stosując gwałt i przymus, nie zważając na przyrodzoną godność każdego człowieka.
Z sali natychmiast padło pytanie: A chrześcijaństwo? Czy tak zdefiniowana „ideologia” nie stanowi opisu niektórych działań Kościoła?
Tak. Stanowi.
Chrześcijaństwo można także zredukować do ideologii. I dzieje się to zawsze wtedy, gdy przyjmuje ono formę od-personalizowaną: u-rzeczowioną. Kiedy przestaje dbać o kształtowanie rzeczywistych więzów (religio znaczy „więź”) między osobami (ja i Bóg; ja i ty; ja i my/wspólnota), a skupia się na „rzeczach”, np. „wartościach” (nawet jeśli są to tzw. wartości chrześcijańskie), czy swoich „strukturach” (nawet na „Kościele samym w sobie” – jak mówi papież Franciszek: będącym dla samego siebie jedynym punktem odwołania).
Urzeczowienie wiary zawsze ją degeneruje – wykoślawia ją w ideologię właśnie. Zideologizowana „wiara” jest gotowa widzieć w drugim przeciwnika (wręcz wroga!); potrafi poniżyć, rozmyślnie zadać cierpienie; potrafi zabić; co więcej, potrafi uzasadnić „konieczność” takiego swojego postępowania.
Tak było nieraz również w dziejach Kościoła: inkwizycja, indeks ksiąg zakazanych, pogromy, wojny „religijne”, narzucanie wiary przemocą, nietolerancja – długa lista, sporządzana zgoła nie tylko przez mniej lub bardziej nieżyczliwych krytyków, ale także przez ostatnich papieży wzywających nas do rachunku sumienia i oczyszczenia pamięci – mówiących „przepraszam” w imieniu wszystkich swych współbraci – dawnych i dzisiejszych.
Przyrodzona godność osoby versus ideologia – fundamentalne napięcie nie jest zgoła zastrzeżone dla rzeczywistości „świata”.
