Pegasus poniósł władzę: według raportu Bodnara kontrola państwa nad służbami była iluzoryczna

W latach 2017-2022 trzy służby za pomocą programu Pegasus inwigilowały 578 osób – wynika z raportu prokuratora generalnego, który w zeszłym tygodniu trafił do marszałka Sejmu. Minister Adam Bodnar nie wskazuje jednak, o które służby chodzi. Licencję od izraelskiej firmy NSO na korzystanie z tego programu wykupiło tylko Centralne Biuro Antykorupcyjne. W mediach pojawiły się jednak doniesienia, że na zasadzie użyczenia korzystały z niego także Służba Kontrwywiadu Wojskowego i Agencja Bezpieczeństwa Wewnętrznego. Jeśli te informacje się potwierdzą, to przypadek tej ostatniej byłby wyjątkowo bulwersujący, bo to właśnie ABW certyfikuje programy wykorzystywane przez inne służby, a w sprawie Pegasusa miała ona uznać, że nie spełnia kryteriów bezpieczeństwa.

O iluzoryczności kontroli, jaką państwo sprawowało nad służbami, świadczą dane – także przedstawione w raporcie Bodnara – dotyczące kontroli operacyjnych. W 2023 r. służby wnioskowały o to wobec 5973 osób, ale tylko w 128 przypadkach sądy lub prokuratorzy uznali takie wnioski za bezzasadne. Nie wiadomo, ile z takich spraw z zeszłego roku skończyło się w sądach, ale z badań prof. Dobrosławy Szumiło-Kulczyckiej z Uniwersytetu Jagiellońskiego dotyczących poprzednich lat wynika, że jedynie 20 proc. z tych, w których prowadzono kontrolę operacyjną, kończyło się przekazaniem dokumentów do prokuratury. Reszta po prostu rozpływała się w systemie.

W sprawie wykorzystywania Pegasusa w ostatnich latach zapewne jeszcze będziemy przecierać oczy ze zdumienia, jednak w MSWiA trwają już prace nad ukróceniem bezkarności służb. Kodeks Pracy Operacyjnej, który ma być gotowy do końca kwietnia, odbiera policji i CBA prawo do stosowania tego typu programów. Jednocześnie decyzje w sprawie stosowania inwazyjnych metod pracy operacyjnej mają być wydawane przez sędziów nie korespondencyjnie, jak dotąd, ale na posiedzeniach w obecności prokuratora i przedstawiciela służby wnioskującej o zgodę. Do tego zgody na to zawsze będą wymagały pisemnego uzasadnienia (dziś są wymagane tylko w przypadku odmowy). Projekt zakłada też utworzenie 11 wydziałów kontroli pracy operacyjnej w wybranych sądach okręgowych – obecnie zdecydowaną większość wniosków o kontrolę operacyjną rozpatruje Sąd Okręgowy w Warszawie. Osoby poddane kontroli operacyjnej mają być również – poza najpoważniejszymi sytuacjami – informowane o tym, że były przedmiotem zainteresowania służb.