Może nie najpiękniejsze, lecz za to najbardziej życzliwe wspomnienie wiąże się z dźwiękami. Późną nocą dojechałem autostopem do Amiens; położyłem się na ławce przed katedrą. Obudziło mnie bicie dzwonów; przychodziło z otchłani świtu, z głębi głowy. Wydostawało się przeze mnie na powierzchnię i przeciągało na stronę dnia, włączało szczęśliwie w życie; chciałem mu dziękować, być wdzięczny dźwiękom. Epizod marginalny, lecz biograficznie jeden z istotniejszych.

Historycy zmysłów stosują pojęcie „pejzażu dźwiękowego” (pierwszy użył go kompozytor kanadyjski Raymond Murray Schafer), owego poranka pod katedrą mógłbym je cieleśnie zrozumieć, gdyż ujrzałem obraz dźwięku: niewidoczne wibracje, które nadawały przestrzeni widoczne kontury. Tamto miejsce wokół katedry drżało.

Niedawno rozpoczął się europejski projekt stworzenia historii zapachów, w wyniku którego ma powstać rodzaj ­...