Na skróty (9-15 X)

Literacką Nagrodę Nobla otrzymał turecki prozaik Orhan Pamuk. Jego sylwetkę przybliżamy w tym numerze "TP", a w "Książkach w Tygodniku" recenzujemy "Śnieg" - pierwszą jego powieść przetłumaczoną na język polski. W wieku 60 lat w Krakowie zmarł Marek Grechuta, piosenkarz, kompozytor, poeta. We wtorek, 17 października zostanie pochowany w Alei Zasłużonych na cmentarzu Rakowickim. O Grechucie pisze w tym numerze Grzegorz Turnau. "Strata jest jednym z piękniejszych odczuć człowieczych. Strata. Fado. Przecież to nas przejmuje tak naprawdę, nie to, że coś istnieje. Owszem, chwilami tak jest, że masz takie głębokie doświadczenie piękna w pogodny dzień o zmierzchu i ta rzeczywistość wchodzi w ciebie. Ale czymś jeszcze większym jest świadomość, że to zniknie, że to przepadnie, że robi miejsce dla następnych rzeczy. Piękną rzeczą jest opłakiwanie świata, który odchodzi. Trochę jeżdżę właśnie po to, żeby było mi żal. Ale też jeżdżę po to, że lubię jeździć. Lubię się bawić w podróży. Lubię wracać. Lubię, kiedy podróż mija. W podróży nie ma żadnego czasu. To jest czas święty, czas wyjęty. To jest czas, który nie istnieje. Po to wyjeżdżamy tak naprawdę, żeby wyjść z własnego czasu. Przede wszystkim nie istniejesz w codzienności, kiedy podróżujesz. To jest czas karnawału, powiedzmy. Czas, który się zatrzymał albo wręcz cofa się. Kiedy jesteś w takiej wakacyjnej podróży, to możesz wszystko. Możesz stanąć w dowolnym momencie i nic cię nie wiąże - mówi Andrzej Stasiuk, autor opublikowanej właśnie książki "Fado" w wywiadzie dla "Lampy". - Trzy dni temu jechałem sobie rowerem na Nieznajową, tam się przez górę jedzie, jest taki długi zjazd potem i fragment pejzażu, dwie rzeki się zbiegają, jest taka przerwa w nabrzeżnych zaroślach i widać taką wielką wierzbę, która zamyka ci perspektywę. I ten pejzaż dociera do ciebie... Jest to przeżycie niemal religijne. A dlaczego tak się dzieje? Potem próbujesz tam wrócić i już tego nie ma. To są sekundy, że oto widzisz: to jest postać świata, której nie sposób podważyć, że oto się coś spełnia. W zwykłym pejzażu takim jak Beskid Niski. Ani on jest dramatyczny, ani egzotyczny. Dwie rzeki, trzy schodzące się drogi, jedno drzewo. I dopadłeś ten widok w odpowiednim momencie ciśnienia atmosferycznego, dobrego samopoczucia, odpowiedniego światła, pory dnia. To się zdarza w twoim umyśle, znajdujesz się w stanie łaski. Ktoś ci pozwala coś dostrzec za pomocą tych przedziwnych koincydencji lśnienia, światła, samopoczucia, zmęczenia, bo pedałowałeś. Sekunda. To działa czasami. Taka dziurka w rzeczywistości na drugą stronę. Może to jest dziurka w umyśle bardziej. To się zdarza. Czasami trzeba po to daleko pojechać, czasami zdarza się tuż obok domu. A czasami zdarza się po winie. Ale po winie się rzadziej zdarza". Poza tym w nowym numerze (10/2006) miesięcznika także m.in. fragment kolejnej prozy Stasiuka, rozmowa z Martą Dzido i członkami grupy filmowej Paladino (Piotr Stasik, Maciej Cuske, Thierry Paladino), szkic o pisarstwie Jerzego Sosnowskiego... Tegoroczną brytyjską Man Booker Prize otrzymała Kiran Desai, 35-letnia pisarka hinduskiego pochodzenia, za powieść "The Inheritance of Loss". Nagrodę im. Beaty Pawlak - honorującą "teksty dotyczące innych kultur, religii i cywilizacji" - otrzymali w tym roku: Beata Pawlikowska za książkę "Blondynka na Kubie. Na tropach prawdy i Che Guevary" (Wydawnictwo National Geographic) oraz Paweł Smoleński za tom reportaży "Izrael już nie frunie" (Wydawnictwo Czarne; pisaliśmy o niej w "Książkach w Tygodniku" z 6 sierpnia br.). Dotychczasowymi laureatami nagrody byli Anna Fostakowska, Andrzej Stasiuk, Piotr Kłodkowski i Joanna Bator, przyznaje ją kapituła w składzie: Urszula Doroszewska, Maria Kruczkowska, Olga Stanisławska, Joanna Załuska, Wojciech Jagielski, Antoni Rogala, Adam Szostkiewicz, Wojciech Załuska, a patronami prasowymi są "Polityka" i "Tygodnik Powszechny". Nagrodę im. Sergio Vieira de Mello przyznawaną za "działania na rzecz pokojowego współistnienia i współdziałania społeczeństw, religii i kultur" otrzymali w tym roku działacz białoruskiej opozycji Alaksandr Milinkiewicz oraz krakowski Festiwal Kultury Żydowskiej stworzony i kierowany przez Janusza Makucha. Nagrodę Roku SARP za najlepszy zrealizowany obiekt w ubiegłym roku zdobył projekt polskiego pawilonu na światowej wystawie Expo 2005 r. w Japonii autorstwa Krzysztofa Ingardena. Koncertem Academy of St. Martin-in-the-Fields pod dyrekcją Neville’a Marrinera rozpoczął się w Poznaniu XIII Międzynarodowy Konkurs Skrzypcowy im. Henryka Wieniawskiego z udziałem ok. 40 młodych skrzypków. O historii konkursu, którego "Tygodnik" jest patronem prasowym, pisać będziemy w następnym numerze. Także w Poznaniu odbywa się Międzynarodowe Triennale Rzeźby. Bierze w nim udział 90 rzeźbiarzy, prezentujących swoje prace w ramach ponad 40 wystaw, zorganizowanych pod hasłem "Wrażliwość". W Muzeum Sztuki w Łodzi otwarto wystawę "Śniadanie w Muzeum", prezentującą eksponaty z kolekcji Łódzkiego Towarzystwa Zachęty Sztuk Pięknych, zakupione w latach 2005-2006 w ramach programu "Znaki czasu" Ministerstwa Kultury. Wśród wystawiających artystów znaleźli się m.in. Zofia Kulik i Zbigniew Libera, Tomasz Ciecierski, Elżbieta Jabłońska, Robert Kuśmirowski, grupy: Azorro oraz Łódź Kaliska. W ramach odbywających się pod hasłem "Europa sąsiadów: nowe perspektywy" Europejskich Spotkań Kulturalnych, do Lublina przyjechali decydenci odpowiedzialni za politykę kulturalną państw UE, przedstawiciele Rady Europy i organizacji pozarządowych. Ken Loach rozpoczął prace nad filmem "These Times", którego tematem będzie życie polskich emigrantów pracujących w Londynie. Historyczną księgarnię "Czytelnika" przy ul. Wiejskiej 14 w Warszawie kupił, ocalając ją w ten sposób przed likwidacją, Janusz Palikot, znany biznesmen i mecenas, a ostatnio także poseł Platformy Obywatelskiej. Na domu, który był pierwszą siedzibą "Kultury" w Maisons-Laffitte (przy avenue Corneille 1), z inicjatywy lokalnych władz francuskich wmurowano pamiątkową tablicę, mówiącą m.in. o fakcie, iż w 1951 roku znalazł tam schronienie Czesław Miłosz. Tegoroczny festiwal teledysków Yach Film wygrał wideoklip Sebastiana Pańczyka do piosenki "Zbiera mi się" zespołu Voo Voo. Szczegółowy werdykt: www.yachfilm.art.pl