Przewodniczka jest dość słaba. Nawet mnie to bawi, bo zwykle w napięciu przysłuchuję się przewodnikom oprowadzającym po żydowskich zabytkach w Polsce. Dawno nie ćwiczyłam zwiedzania w małych miasteczkach w Niemczech. Niewiele ma nam do powiedzenia o synagodze w Worms, nie umie oddać wagi tradycji żydowskich tego regionu, nie wspomina wcale o pogromie Żydów w czasie pierwszej krucjaty. Tej grupie nie trzeba tego mówić, choć innym byłoby warto. Gdy z przejęciem pokazuje natomiast fotografię zniszczeń miasteczka w czasie ostatniej wojny, nie bardzo chce mi się patrzeć.

Hurban Shum to wydarzenie tak wielkiego znaczenia w relacjach chrześcijańsko-żydowskich, że nasza grupa od dialogu wie, o czym mowa. W Worms 18 maja 1096 r. zamordowano 800 Żydów, którzy odmówili przyjęcia chrztu. Żydowski historyk epoki zanotował słowa Godfreya ­z Bouillon, że w drodze krzyżowcy pomścili krew...