Wykupienie dostępu pozwoli Ci czytać artykuły wysokiej jakości i wspierać niezależne dziennikarstwo w wymagających dla wydawców czasach. Rośnij z nami! Pełna oferta →
Róża jest aktorką, która źle wyszła za mąż, "nie wie, gdzie się podziało jej życie" i - nie mogąc tego znieść - zapada w neurotyczne drzemki. Robert to pisarz, który źle wybrał żonę - walczy z twórczą niemocą i ze śmiertelną chorobą. Adam - młody lekarz, uciekający ze wsi do miasta, by odkryć swój homoseksualizm i zarazem wolną wolę. Książka powstała na podstawie scenariusza do filmu Magdaleny Piekorz, podobnie jak kilka lat temu "Gnój", który przyniósł Kuczokowi Nagrodę Nike. Tym razem jednak przedsięwzięcie się nie udało.
Dlaczego? W gruncie rzeczy trudno nie pomyśleć, że pisarz przyjął zamówienie na scenariusz, który tworzył wbrew sobie, dziełko dające złudzenie "głębi", ale obliczone na komercyjny sukces, adresowane do tzw. "kobiecej" widowni. Perypetie papierowych postaci mogłyby powstać pod piórem Katarzyny Grocholi czy zasilić - jak pisał Dariusz Nowacki - kilka odcinków telenoweli. Może stąd niechęć, którą autor zdaje się odczuwać wobec swych bohaterów, szkicowanych grubo, jakby wziętych z farsy? "Pan Mąż" (już brak imienia jest pewnym znakiem) - bankowiec pozbawiony uczuć innych niż egoizm czy seksualne pożądanie, który ciągle okłamuje i Różę, i swoich klientów. Egocentryczny "Teść" - zakłamany prawicowy polityk, molestujący swoje sekretarki; radiomaryjna, pełna nienawiści "Teściowa" i hipochondryczna "Żona". Opresywny "Ojciec" i bolesny świat wiejskiej rodziny. Ale skontrastowani z nimi Róża, Robert i Adam też nie budzą ani naszej sympatii (no, może z wyjątkiem Róży - czy jednak nie zawdzięcza ona tego zdjęciu Małgorzaty Kożuchowskiej na okładce książki?), ani zaufania. Bez emocji patrzymy na upiorność życia z sobą ludzi, którzy "mają alergię na siebie", na upiorność zawsze jakoś wykrzywionej seksualności i nawet na upiorność kraju, którego znakiem są "wiecznie nieruchome schody ruchome".
Czy te schematy jest w stanie nasycić prawdą gra aktorów? Nie wiem - książka w każdym razie się tu nie broni. Wyraźne jest zresztą cokolwiek komiczne napięcie między fabułą a artystycznie zaawansowanym językiem, którym posługuje się Kuczok (chwilami doskonale, chwilami jednak grzęznąc), a także tymi miejscami, w których puszcza oko do czytelnika, "ujawniając" fikcyjność opowieści. To zmieszanie poetyk, tekstu jednak "usługowego" z "wysoką" literaturą, przynosi efekty wątpliwe i w gruncie rzeczy w "Senności" najciekawsze są nieliczne partie niejako doczepione, właściwie samoistne - śląskie obrazki, zdania o śmiertelnie chorych, którzy "już nie są, tylko bywają", zdania o miejscach bezdusznych i nasyconych twórczą energią...
***
Droga bohaterów Kuczoka ma prowadzić od emocjonalnej martwoty, duchowej senności, w której są pogrążeni, do życia i miłości. Naszą uwagę bardziej jednak przyciągają przeszkody na tej ścieżce. W książce zastanawiająco często powraca motyw drogowych korków, jakby był on metaforą sytuacji zblokowanych, uwięzionych w sobie bohaterów, ale także, nieświadomie, męczenia się pisarza z powieściową materią. Niestety, my, czytelnicy, też tkwimy tu zakorkowani. No i cokolwiek senni.
Wojciech Kuczok, "Senność", Wydawnictwo W.A.B., Warszawa 2008
