Szoftim

Mojżesz powiada, że życie żydowskie po jego śmierci ma się opierać na czterech filarach. Po pierwsze - na kulcie świątynnym. Po zdobyciu ziemi obiecanej Bóg wybierze sobie miejsce "na mieszkanie dla imienia swego". Tam będzie sprawowany kult, składać się będzie ofiary i radować dobrami, które ręka ludzka osiągnęła. Trzy razy do roku każdy mężczyzna ma tam przybyć i przynieść dary, a dar "zależny będzie od błogosławieństwa Pana, Boga twego, jakim cię obdarzy" (Pwt 16, 17). Cały naród w ten sposób pozostanie w duchowej łączności, pielgrzymując i spotykając się w oznaczone dni.

Drugim filarem jest jednolity system sądów. W każdym mieście ustanowiony ma zostać sąd sprawiedliwy, bo bez tego nie zachowają Izraelici prawa do ziemi, którą dał im Pan. Talmud nakazuje, by w kwestiach finansowych orzekało najmniej trzech sędziów, a dwudziestu trzech w sprawach gardłowych, przy czym wyrok musi zapaść większością co najmniej dwóch głosów. Gdy będzie trudno uzyskać wyrok w sądach lokalnych, nakazane jest, by udać się do sądu kapłańskiego znajdującego się nieopodal miejsca, które obierze sobie Bóg za siedzibę (imię Jerozolimy nie było jeszcze wtedy znane). Tam sędziowie wydadzą ostateczne orzeczenie, którego należy się bezwzględnie trzymać. Tora ma mówić jednym głosem do całego Izraela.

Trzecim filarem jest prorok. Mojżesz powiada raz jeszcze, że na miano proroka nie zasługuje ktoś, kto ogłasza, czego mu on nie nakazał albo też występuje w imieniu cudzych bogów. Bóg "wzbudzi", co zapowiada mówca, proroka w każdym pokoleniu. Prorok - niczym najwyższy urzędnik religijny - pilnuje przekazu religijnego i nasłuchuje wyroków Boga. W słowach Mojżesza nacisk pada na ciągłość nauczania, a nie na nadzwyczajne moce.

Czwartym filarem przyszłego ładu Izraela ma być władza królewska. Napisane jest: "Gdy wejdziesz do kraju, który ci daje Pan (...) jeśli powiesz sobie: »Chcę ustanowić króla nad sobą, jak mają wszystkie okoliczne narody«" (Pwt 17, 14). Monarchia, sądzić można, nie jest ustrojem koniecznym czy jedynym właściwym, który powstanie z nakazu Boga, ale ustrojem istniejącym z woli ludu po to, aby Żydzi byli tacy, jak inne narody. W historii Żydów toczył się spór o dobry ustrój. Królestwo nie uchodziło za rozwiązanie najlepsze.

O samym przyszłym królu powiedziane jest niewiele, ale smacznie. Musi pochodzić z narodu Izraela. Zabrania mu się posiadania zbyt wielu żon, "aby nie odwróciło się jego serce". Rozumiem, że chodzi o to, by miłości i miłostki nie odwróciły jego uwagi od spraw państwa. Dodać warto, że Tora i Talmud są jawnie poligamiczne. Monogamia w prawie żydowskim została ustanowiona najpierw tylko pośród Żydów europejskich. Królowi jest nakazane, by sporządził dla siebie odpis Tory i pilnie ją studiował przez wszystkie swoje dni. Nie jest jednak znany zakres władzy króla. Z pewnością nie do niego należy władza sądownicza i prawodawcza.

Władza królewska dopełnia centralizujący zamysł obecny w testamencie Mojżesza. Po jego śmierci ma obowiązywać jedno prawo, jeden system sądowniczy, jeden będzie prorok, który ma strzec wykładni Pisma, i zapanuje jednolita władza polityczna scalająca liczny naród złożony z wielu często ze sobą skłóconych plemion. Po śmierci Mojżesza i Arona ładu mają strzec instytucje działające w obrębie prawa. Prawo to Tora. Cała parsza jest zbudowana na przekonaniu, że prawo karne, rodzinne, finansowe, polityczne, cywilne i religijne są jednością, a każdy, kto je łamie, czcząc obcych bogów, dokonując zbrodni morderstwa, fałszując wagi i oszukując w interesach, zostanie odrzucony przez wspólnotę i przez Boga samego. Największą zbrodnią jest idolatria we wszelkiej postaci. Idolatria oznacza, że prawa i nakazy dane przez Boga, a proroctwem Mojżesza potwierdzone, zostają zastąpione czy przesłonięte postępowaniem, ideałami nieposiadającymi ugruntowania w Torze bądź wręcz z nimi sprzecznymi. O tym przekonani są po dziś dzień wszyscy uczniowie Mojżesza. I o tym naucza każda religia monoteistyczna.