Rewolucja w ochronie dzieci

Od jutra, czyli od 13 lipca, zaczyna obowiązywać wszystkich znowelizowany artykuł 240 kodeksu karnego nakładający obowiązek zgłaszania przypadków nadużyć seksualnych wobec małoletnich (osób poniżej 15 roku życia). Jeśli zatem dowiemy się o dokonaniu lub usiłowaniu dokonania takiego przestępstwa, mamy obowiązek zgłosić to do organów ścigania (do prokuratury lub na policję). Jeśli tego nie uczynimy, grozić nam będzie kara do trzech lat więzienia.

Obowiązek został nałożony na wszystkich – zatem także na osoby przyjmujące w imieniu Kościoła skargi dotyczące duchownych nadużywających seksualności osób niepełnoletnich (prawo kanoniczne za przestępstwo uznaje nadużywanie seksualności także osób od 15 do 18 lat). Co to zmienia w Kościele?

Bardzo wiele. Przede wszystkim zwiększa nieuchronność i skuteczność karania najbardziej drastycznych przypadków – przestępstw dokonanych na dzieciach poniżej 15 roku życia, a tym samym zwiększa ochronę innych potencjalnych ofiar przestępcy w sutannie. 

Poza tym osoby reprezentujące Kościół zwalnia z trudnego dylematu rozsądzenia, czy kontakt z prokuraturą dla ofiary nie będzie dodatkowym psychicznym obciążeniem. Dotychczas ta obawa często przeważała troskę o potencjalne kolejne ofiary.

Po trzecie – znacznie ułatwia dochodzenie do prawdy. Kościół oczywiście nie dysponuje tak skutecznymi środkami dochodzeniowymi i ochrony społeczeństwa przed przestępcą jak państwowe organy ścigania.

Po stronie ofiar: o wykorzystywaniu seksualnym nieletnich, zmowie milczenia i innych grzechach polskiego Kościoła piszemy konsekwentnie od lat. Wybór najważniejszych tekstów „TP” z ostatniego dwudziestolecia na temat, który wstrząsa dziś Polską, w bezpłatnym i aktualizowanym, internetowym wydaniu specjalnym.

I po czwarte – co niemniej ważne – uwalnia od wciąż obecnej pokusy wśród przełożonych kościelnych, by sprawy dotyczące pedofilii załatwiać „we własnym kościelnym gronie”, w złudnym poczuciu pełnej kontroli (a zatem także, z możliwością ograniczenia publicznego zgorszenia kosztem chowania sprawy „pod dywan”).

Nowe procedury

Według znowelizowanych wytycznych procedura zgłoszenia w instytucjach kościelnych nadużycia seksualnego dokonanego przez duchownego na osobie małoletniej (poniżej 15 roku życia) będzie teraz wyglądać następująco: 

Po życzliwym wysłuchaniu osoby skarżącej osoba przyjmująca zapyta ją, czy zawiadomiła organy ścigania. Jeśli nie zawiadomiła, należy ją poinformować, że uczyni to władza kościelna zgodnie ze znowelizowanym kodeksem karnym (art. 240). Wyjaśni także różnice między postępowaniem kościelnym a państwowym.

Po uzyskaniu pisemnego zgłoszenia (a jeżeli osoba zgłaszająca odmówi podpisu, po sporządzeniu notatki służbowej) przełożony kościelny przez pełnomocnika niezwłocznie zawiadomi organy ścigania w formie pisemnej, podając dane domniemanego sprawcy, opis czynu zabronionego, imię i nazwisko domniemanego pokrzywdzonego oraz dane osoby zgłaszającej. 

Może się zdarzyć, że zgłoszenie wydaje się początkowo mało wiarygodne, mimo to w Kościele istnieje obowiązek rozpoczęcia dochodzenia kanonicznego. Gdy tylko w trakcie jego trwania prawdopodobieństwo popełnienia przestępstwa się zwiększyło, również wtedy należy niezwłocznie zgłosić dany przypadek do państwowych organów ścigania. 

Procedura zgłaszania dotyczy gwałtu na nieletnim (art. 197 § 3 i 4 kk), wykorzystania seksualnego osoby upośledzonej (art. 198 kk) oraz wykorzystania seksualnego osoby małoletniej (art. 200 kk).

Punkty znowelizowane

W punkcie 13. wytycznych wpisana została uwaga: „W przypadku gdy toczy się postępowanie prowadzone przez organy państwowe, wstępne dochodzenie kanoniczne winno być prowadzone w zakresie, w jakim to będzie możliwe z uwagi na ograniczenia prawne, wynikające z postępowania organów państwowych”. Chodzi o to, że mimo niezwłocznego zawiadomienia organów ścigania Kościół ma obowiązek rozpocząć własne wstępne dochodzenie. Musi je jednak prowadzić w taki sposób, by np. nie naruszać tajemnicy śledztwa państwowego (np. przesłuchiwani przez prokuraturę świadkowie są objęci tajemnicą śledztwa).

Punkt 16. wytycznych stwierdza, że przełożony kościelny winien rozważyć, czy dokumentacja uzyskana w wyniku dochodzenia kanonicznego stanowi podstawę do złożenia odrębnego doniesienia do organów państwowych, „o ile z treści zgłoszenia nie wynika, że doszło do popełnienia czynu zabronionego opisanego w innych przepisach niż art. 197 § 3 lub 4 kk, art. 198 kk, art. 200 kk, a zawartych w rozdziale XXV tegoż Kodeksu”. Chodziłoby np. o przestępstwo produkowania dziecięcej pornografii (art. 200a kk), które nie jest objęte wymogiem niezwłocznego zgłoszenia do organów ścigania. Jeśli jednak przełożony kościelny (biskup lub prowincjał zakonu) uzna, że zgłoszenie do prokuratury tego przypadku przysłuży się sprawie, wytyczne dają mu taką możliwość.

W wytycznych bez zmian pozostał punkt 17., który przypomina, że obowiązkowi zgłoszenia nie podlegają informacje uzyskane na spowiedzi. Stwierdza on ponadto, że „analogicznie należy traktować wiedzę uzyskaną w ramach kierownictwa duchowego”. Za tym stwierdzeniem kryje się dylemat, przed którym staną teraz duszpasterze. Jeśli ktoś w ramach kierownictwa duchowego poufnie zwierzy się duchownemu, że jest np. ofiarą pedofila, formalnie państwo nakłada na duszpasterza obowiązek zgłoszenia tego do prokuratury. W ten sposób naruszyłby on jednak sekret powiernika i nadwyrężył zaufanie prowadzonej w kierownictwie duchowym osoby. W podobnej sytuacji znajdą się psychoterapeuci, których obowiązuje tajemnica zawodowa. 

CZYTAJ TAKŻE:

O. Adam Żak SJ, koordynator Episkopatu ds. ochrony dzieci i młodzieży: Obowiązek przekazywania prokuraturze informacji od ofiar może je zniechęcić do Kościoła, w dłuższej perspektywie jednak przyniesie większą transparentność.

TUTAJ publikujemy wytyczne znowelizowane przez Konferencję Episkopatu Polski na zebraniu plenarnym, które odbyło się w dniach 6 i 7 czerwca w Zakopanem >>>