Wykupienie dostępu pozwoli Ci czytać artykuły wysokiej jakości i wspierać niezależne dziennikarstwo w wymagających dla wydawców czasach. Rośnij z nami! Pełna oferta →
W "trudnym, lecz nie nudnym" życiu Bartoszewskiego wątek niemiecki zajmuje miejsce ważne, a jego historia jest zarazem dramatyczna i budująca. "Pierwszego Niemca w życiu poznałem w komunistycznym więzieniu" - zaczyna autor, wspominając rozmowy prowadzone w 1950 roku z Hauptsturmführerem SS Erichem Engelsem. Pierwsze doświadczenia z przedstawicielami narodu niemieckiego zdobył wcześniej, w Auschwitz, to jednak była "zupełnie inna relacja - z jednej strony nadczłowiek, z drugiej numer obozowy 4427"... Jak wyglądała droga byłego więźnia obozu, a później historyka dokumentującego niemieckie zbrodnie, do dnia 28 kwietnia 1995 roku, gdy jako minister spraw zagranicznych Rzeczypospolitej, zaproszony na posiedzenie połączonych izb Bundestagu i Bundesratu dla uczczenia
50. rocznicy zakończenia II wojny, przemawiał przez 59 minut do niemieckich parlamentarzystów, kanclerza i prezydenta?
Książka jest kroniką wieloletnich żmudnych i skazanych z pozoru na niepowodzenie wysiłków. To także historia zaangażowania środowiska "Tygodnika Powszechnego", "Znaku" i "Więzi" w sprawę polsko-niemieckiego pojednania, nawiązywania kontaktów z kręgami niemieckich chrześcijan, ewangelików i katolików. Przypomnienie roli Kościołów w obu krajach. Historia przyjaźni z nielicznymi dziennikarzami niemieckimi z Zachodu, pracującymi w Polsce lat 50. i 60., jak Ludwig Zimmerer, Renate Marsch czy Angela Nacken, i z niewiele liczniejszymi politykami niemieckimi, zainteresowanymi wtedy naszym krajem. Przeszkodą bywały bowiem nie tylko pamięć wojny i powojenny podział świata, ale też zwykła ignorancja.
W tej relacji mamy najpierw byłego więźnia, historyka i dziennikarza, inwigilowanego przez peerelowskie tajne służby i prowadzącego ryzykowną grę. Z jednej strony kontakty z Niemcami, z drugiej współpraca z radiem Wolna Europa, a pod koniec lat 70. działalność w konspiracyjnym Polskim Porozumieniu Niepodległościowym i w Towarzystwie Kursów Naukowych. Ten etap kończy się kilkumiesięcznym internowaniem po
13 grudnia 1981 r. Po zwolnieniu Bartoszewski wykłada w Monachium, Augsburgu i Eichstätt, odbiera Pokojową Nagrodę Księgarstwa Niemieckiego. W 1990 roku rozpoczyna się etap drugi: ambasador w Wiedniu, a później senator i minister spraw zagranicznych współtworzy politykę zagraniczną III RP. Biegła znajomość problematyki niemieckiej i zadzierzgnięte wcześniej znajomości okazują się niezwykle przydatne - podobnie jak właściwa Bartoszewskiemu fenomenalna pamięć i umiejętność riposty.
Opowieść toczy się żywo, przetykana anegdotami i dygresjami, a także portrecikami postaci znanych, jak Heinrich Böll czy Helmut Kohl, i mniej znanych, jak wschodnioniemiecka tłumaczka Karin Wolff. Sympatie swoje okazuje Bartoszewski wprost, antypatie - dość powściągliwie, no, chyba że chodzi o Erikę Steinbach... Epilogiem jest rozmowa na temat obchodów 70. rocznicy wybuchu wojny, których przebieg pozwala zdaniem autorów bardziej optymistycznie patrzeć na polsko-niemiecki dialog dotyczący sposobu widzenia przeszłości.
Książka ma jeszcze ciąg dalszy, który nadaje jej walor niemal podręcznika. Stustronicowy "Przewodnik po historii Niemiec i stosunków polsko-niemieckich po II wojnie światowej", autorstwa Rogulskiego i Rydla, jest przejrzyście zbudowany, czytelny dla laika i bardzo pożyteczny. Kolejne sto stron, tym razem zadrukowanych maczkiem, to aneks zawierający osiemnaście dokumentów, od układu zgorzeleckiego z 1950 roku po ubiegłoroczne przemówienie kanclerz Angeli Merkel na Westerplatte. Do tego przypisy, wskazówki bibliograficzne, indeksy. Imponująca księga! (Wydawnictwo Literackie, Kraków 2010, ss. 650.)
