Wykupienie dostępu pozwoli Ci czytać artykuły wysokiej jakości i wspierać niezależne dziennikarstwo w wymagających dla wydawców czasach. Rośnij z nami! Pełna oferta →
„Pragnę wskrzesić na Wawelu włoski dwór renesansowy, uczynić z Wawelu wyspę kultury i dwornych obyczajów w samym sercu słowiańskiego barbarzyństwa” – te słowa Hansa Franka, władcy Generalnego Gubernatorstwa, zanotował włoski pisarz i dziennikarz Curzio Malaparte w słynnej książce „Kaputt”. Pycha i buta zbrodniarza nie wymagają komentarza, warto tylko zwrócić uwagę na pewną sprzeczność w nazistowskiej narracji. Oto „serce słowiańskiego barbarzyństwa”, czyli, jak rozumiem, Kraków, było w tej narracji równocześnie „prastarym miastem niemieckim”. O które naziści na swój sposób dbali, wydobywając i podkreślając pewne jego cechy, inne natomiast próbując zatrzeć.
Niemieckie inwestycje w Krakowie czasu wojny długo były tematem jakby wstydliwym. Wspaniale zilustrowany tom, pokłosie wystawy zorganizowanej przez Międzynarodowe Centrum Kultury, wypełnia więc lukę w pamięci o epoce, za której symbole uznać można Wawel zajęty przez Franka i obóz w Płaszowie. Jaka jest historia osiedla wzniesionego po obu stronach obecnej ulicy Królewskiej (za Peerelu 18 Stycznia)? Jak budynek dawnych kuchni królewskich na Wawelu zmienił się (nie do poznania) w kancelarię generalnego gubernatora? Czyją miał być rezydencją Schloss Wartenberg w Przegorzałach? Dlaczego przebudowano modernistyczny gmach Feniksa przy rynkowej linii AB? Jak Niemcy porządkowali otoczenie Wawelu? Kim byli architekci pracujący podczas II wojny w stolicy GG i jaki był udział w tych pracach Polaków – zwłaszcza Adolfa Szyszko-Bohusza i Zbigniewa Kupca?
Mamy tu też dokumentację niezrealizowanego projektu dzielnicy rządowej na Dębnikach, autorstwa wybitnego architekta i urbanisty niemieckiego Huberta Rittera. Rozmaite inne projekty – na przykład hotelu, który miał zastąpić niedokończony jeszcze wtedy budynek Banku Rolnego (dziś to siedziba IPN). Zdjęcia z prac budowlanych – jak przebijanie podcieni w kamienicach przy Krakowskiej i Grodzkiej. I prac burzycielskich – jak niszczenie pomników Mickiewicza i Grunwaldzkiego... Spośród licznego grona autorów wymieńmy prof. Jacka Purchlę (który odnalazł w Monachium wspomniane plany Rittera), dr Żannę Komar, dr Monikę Rydiger i prof. Andrzeja Chwalbę. Fascynująca to jest księga!
Niechciana stołeczność. Architektura i urbanistyka Krakowa w czasie okupacji niemieckiej 1939-1945
Międzynarodowe Centrum Kultury, Kraków 2023, ss. 368
