Wykupienie dostępu pozwoli Ci czytać artykuły wysokiej jakości i wspierać niezależne dziennikarstwo w wymagających dla wydawców czasach. Rośnij z nami! Pełna oferta →
Niestety bardzo często autorzy przekładów traktowani są jak mało istotni wyrobnicy. Zbyt łatwo zapomina się o nich w recenzjach literatury obcej, są kiepsko opłacani, pomijani w dyskusji. Kwestie te doskonale podsumowuje „Raport o sytuacji tłumaczy literackich w Polsce”, przygotowany na zlecenie Instytutu Książki przez Sławomira Paszkieta. Tymczasem, jak pisze w jednym ze swoich esejów Jerzy Jarniewicz: „tłumacz literatury pięknej staje się drugim autorem przekładanego tekstu nawet wtedy, gdy przyświeca mu przede wszystkim nacechowany pokorą szacunek do oryginału”.
„Odnalezione w tłumaczeniu” – nowy, interdyscyplinarny projekt miasta Gdańsk – ma charakter interwencyjny. Jego celem jest rozwinięcie dyskusji na temat sytuacji tłumaczy literatury w Polsce oraz stworzenie platformy dla spotkań i fascynujących rozmów tłumaczy, pisarzy i czytelników. Naszym zamiarem jest promocja kulturotwórczej roli tłumaczy literackich, a także pogłębianie powszechnej wiedzy o sztuce translacji. W dzisiejszej zglobalizowanej rzeczywistości przekład często wykracza poza ścisłe ramy tłumaczenia tekstów i staje się szczególnie ważnym narzędziem budowania wiedzy o świecie, społeczeństwach i kulturach. Dobrze podsumowują to słowa Ryszarda Kapuścińskiego, który widział w tłumaczu „postać XXI wieku”: „przekładając tekst – otwieramy Innym nowy świat, tłumaczymy go, a tłumacząc – przybliżamy, pozwalamy w nim przebywać, uczynić go cząstką naszego osobistego doświadczenia. Jakże więc dzięki wysiłkowi tłumacza rozszerzają się nasze horyzonty myślowe, pogłębia nasze rozumienie, nasza wiedza, ożywa wrażliwość”.
Organizowane przez Instytut Kultury Miejskiej w Gdańsku spotkania tłumaczy literatury „Odnalezione w tłumaczeniu” odbywać się będą co dwa lata. Każda edycja ma za temat przewodni jakiś obszar językowy (w 2013 r. będą to języki skandynawskie).
Pierwsza odsłona rozpoczyna się już w styczniu 2013 r., kiedy w IKM ruszają warsztaty dla tłumaczy literatury szwedzkiej na język polski pod kierunkiem pisarza i tłumacza Zbigniewa Kruszyńskiego. W drugiej połowie roku 2013 planowane są także warsztaty dla tłumaczy literatury duńskiej i norweskiej.
Główna część projektu zaplanowana jest na 25-27 kwietnia, kiedy w kilku punktach Gdańska odbywać się będą otwarte seminaria, dyskusje i wykłady poświęcone sztuce tłumaczenia. Wśród gości, którzy potwierdzili już swoją obecność, znajdą się polscy i skandynawscy pisarze oraz tłumacze literaccy, m.in. Adam Zagajewski, Adam Pomorski, Joanna Bator, Paweł Huelle, Marek Bieńczyk, Szczepan Twardoch, Jacek Dehnel, Zbigniew Kruszyński, Grażyna Plebanek, Jerzy Jarniewicz, Magdalena Heydel, Anna Dziewit-Meller, Anders Bodegård i Stefan Ingvarsson. Publiczność spotkań będzie mogła też posłuchać rozmów z udziałem wydawców, takich jak Beata Stasińska (wydawnictwo W.A.B.) czy Tomasz Kuźmicki (wydawnictwo EneDueRabe), a specjalnym gościem Spotkań będzie niezwykle ceniona w Polsce szwedzka powieściopisarka Majgull Axelsson, która w rozmowie z Justyną Sobolewską i Maciejem Robertem opowie o swojej najnowszej powieści „Pępowina”.
Jedno z najciekawszych wydarzeń towarzyszących pierwszej edycji projektu to z pewnością wystawa zdjęć szwedzko-norweskiego fotografa Cato Leina pt. „Spojrzenia”, składająca się z portretów pisarzy i tłumaczy (będzie to prawdziwy „translatorski coming out”, do którego nawołuje Jerzy Jarniewicz w książce „Gościnność słowa. Szkice o przekładzie literackim”).
Innym wydarzeniem towarzyszącym będą przygotowane przez Stowarzyszenie Tłumaczy Literatury lekcje na temat tłumaczenia literackiego dla młodzieży, których celem jest wczesne uwrażliwienie młodych ludzi na tematykę translacji.
Na początku stycznia rusza strona internetowa projektu www.odnalezionewtlumaczeniu.pl, na której znajdą Państwo nie tylko informacje o programie i gościach Spotkań, ale także wybór interesujących tekstów na temat sztuki translacji.
25 kwietnia dojdzie do spotkania pomiędzy Adamem Zagajewskim a jego szwedzkim tłumaczem, laureatem nagrody „Transatlantyk”, Andersem Bodegårdem. Rozmowę poprowadzi Magdalena Heydel.
26 kwietnia będzie można wysłuchać między innymi dyskusji na temat tłumaczenia Gombrowicza, z udziałem Jerzego Jarniewicza i szwedzkich oraz norweskich tłumaczy autora „Dziennika” (który w Szwecji stał się bestsellerem!), oraz rozmowy na temat współczesnych przekładów klasyki z udziałem szwedzkiego tłumacza „Madame Bovary” Andersa Bodegårda i Marka Bieńczyka, którą poprowadzi Anna Topczewska.
27 kwietnia dowiemy się, czy da się łączyć rolę tłumacza z rolą pisarza, w rozmowie Marka Bieńczyka, Zbigniewa Kruszyńskiego i Jacka Dehnela, którą poprowadzi Grzegorz Jankowicz. Zastanowimy się również, w jakim stopniu pisarz może być tłumaczem kultur i rzeczywistości, w rozmowie Joanny Bator, Grażyny Plebanek i Szczepana Twardocha, którą poprowadzi Anna Dziewit-Meller.
Ponadto w dniach 25-27 kwietnia będzie można w Gdańsku posłuchać dyskusji o koszmarze złych tłumaczeń, o wpływie rewolucji technologicznej na rozwój sztuki przekładu, o tłumaczeniu poezji, o przekładach literatury dziecięcej oraz o sytuacji tłumaczy literackich w Polsce i na świecie. Nie zapomnieliśmy także o najmłodszych, dla których planujemy warsztaty plastyczno-literackie.
Mam nadzieję, że dzięki projektowi „Odnalezione w tłumaczeniu” znajdą Państwo wszyscy dużo więcej czasu na czytanie, czytanie, czytanie (w oryginale i w przekładzie).
KATARZYNA TUBYLEWICZ jest kulturoznawcą, skandynawistką, dziennikarką, tłumaczką literatury szwedzkiej, menedżerem projektów kulturalnych. W latach 2006–2012 dyrektorka Instytutu Polskiego w Sztokholmie. Autorka powieści „Własne miejsca”.
