Wykupienie dostępu pozwoli Ci czytać artykuły wysokiej jakości i wspierać niezależne dziennikarstwo w wymagających dla wydawców czasach. Rośnij z nami! Pełna oferta →
Szanowny Panie Ministrze,
niedawno wystąpił Pan na konferencji prasowej w sosnowieckim Ośrodku Ostrych Zatruć. Sprawa „Mocarza” dopiero się zaczynała, w placówce przebywało kilkadziesiąt zatrutych pacjentów; dzisiaj wiemy, że na samym Śląsku między 3 a 15 lipca do szpitali trafiły 434 osoby, w większości nastolatki. Jedna z dziennikarek próbowała zadać Panu pytanie o możliwość zmian w ustawie o przeciwdziałaniu narkomanii. Piszę „próbowała”, bo wszedł jej Pan w słowo: „A jak pani sądzi? Proszę powiedzieć, co by pani zrobiła?”. Kiedy przytomnie zauważyła, że nie jest ministrem zdrowia, powiedział Pan: „Ale skończyła pani maturę, skończyła pani studia, jest pani osobą myślącą – co pani by zaproponowała?”. Dziennikarka nie skorzystała z tej możliwości, więc może ja skorzystam: mam przecież maturę, skończyłam studia i jestem osobą myślącą.
Co bym zrobiła, gdybym była ministrem zdrowia? Zaczęłabym od czytania. Sięgnęłabym do publikacji dostępnych na stronach organizacji zajmujących się polityką narkotykową. Np. do przygotowanej przez European Drug Policy Initiative analizy „The Not-So-Balanced Approach. Policy Responses to New Psychoactive Substances”, przedstawiającej próby kontroli rynku dopalaczy w Polsce, Portugalii, Rumunii, Serbii i na Węgrzech; do przygotowanej przez Polską Sieć Polityki Narkotykowej publikacji „Cicha rewolucja. Dekryminalizacja posiadania narkotyków na świecie”; do wydanej przez Krytykę Polityczną książki „Wojny narkotykowe. Doniesienia z pola walki”. Poprosiłabym też o statystyki, posłuchałabym ekspertów: od chemików badających skład dopalaczy, przez policjantów, po działaczy organizacji pozarządowych.
Z lektury i rozmów dowiedziałabym się, że państwowa walka z dopalaczami przypomina walkę z hydrą: sklepy stacjonarne przenoszą się do internetu, substancje zakazane zostają zastąpione nowymi. W efekcie dopalacze są coraz bardziej trujące i uzależniające, a ich ofiary coraz trudniejsze do odratowania – bo przecież na nową, niezbadaną substancję nie ma jeszcze remedium. Liczba zatruć, w tym śmiertelnych, rośnie lawinowo.
Uświadomiłabym sobie, że dopisywanie nowych substancji do listy substancji zakazanych jest przeciwskuteczne: obecna fala zatruć „Mocarzem” ma bezpośredni związek z niedawną aktualizacją listy. Dilerzy chcieli się pozbyć zdelegalizowanego „Mocarza” i zaczęli wyprzedaż: cenę obniżyli nawet o 80 procent. A młodzi, którzy właśnie zaczęli wakacje i mają więcej czasu na imprezowanie, z promocji chętnie skorzystali. I trafili na ostry dyżur.
Zastanowiłabym się, czy popularność dopalaczy nie ma związku z kryminalizacją posiadania narkotyków: czy nie chodzi o to, że bezpieczniej kupić łatwo dostępny, legalny dopalacz niż trudniej dostępny narkotyk, za którego posiadanie – nawet jeśli to minimalna ilość – grozi odpowiedzialność karna. Zauważyłabym, że syntetyczne kannabinoidy, jak te w „Mocarzu”, mogą być śmiertelne; a prawdziwa marihuana śmiertelna nie jest.
Dalej: dowiedziałabym się, że polska polityka narkotykowa należy do najbardziej restrykcyjnych w Europie. Gdy na Zachodzie przyjmuje się doktrynę „redukcji szkód”, a więc ograniczania niepomyślnych konsekwencji zażywania narkotyków, w Polsce wciąż stawia się na penalizację. Zatrzymywane są przede wszystkim osoby posiadające niewielkie ilości na własny użytek: najczęściej młodzi mężczyźni z marihuaną lub haszyszem (50 proc.).
Możliwe, że przypomniałabym sobie o artykule 62a z 2011 r., który pozwala na odstąpienie od karania w podobnych przypadkach, i pomyślałabym, że zdrowy rozsądek sędziów wystarczy. Wtedy zajrzałabym do raportu Piotra Kubaszewskiego z Helsińskiej Fundacji Praw Człowieka (2014 r.), porównującego liczby osądzonych i liczby skazanych ze stanu sprzed nowelizacji i po jej wejściu w życie: po zmianie przepisów współczynnik nieskazanych wyniósł ok. 18 proc., podczas gdy w poprzednich latach było to ok. 9-11 proc. Zdziwiłaby mnie różnica w liczbach umorzeń między Polską wschodnią a zachodnią (w 2012 r. w Rzeszowie umorzeń było 11, a w Poznaniu – 496). Czy tak wygląda równość wobec prawa?
Jeśli zastanawiałabym się, czy dekryminalizacja posiadania narkotyków na własny użytek nie zwiększy ich konsumpcji, prześledziłabym przykłady 25 państw, które zdecydowały się na takie rozwiązanie. I dowiedziałabym się, że kryminalizacja i restrykcyjne prawo mają niewielki wpływ na poziom spożycia narkotyków w danym kraju.
A potem, uzbrojona w wiedzę, wyciągnęłabym wnioski.
Niestety Pan, Panie Ministrze, najwyraźniej nie jest na bieżąco z tymi kwestiami. W Sosnowcu powiedział Pan dziennikarzom: „Patrzmy, co się dzieje na dyskotekach, patrzmy, że drink, i trendy, i moda na bycie singlem – to jest wszystko trendy. I nagle człowiek młody widzi: mama fruwa, tata fruwa, on jest sam. On jest zagubiony. Może czas powrócić do korzeni. Kulturowo, obyczajowo. Przepraszam za ten komentarz pozalekarski, ale on jest pozornie pozalekarski. Czas na państwa komentarz”. Mój komentarz jest krótki: stracił Pan kontakt ze współczesnością. Nie wiem, o jakich korzeniach Pan mówi; wiem tylko, że ludzie zawsze się odurzali i będą odurzać. Pozostaje kwestia, czy będą robić to pod kontrolą, i kto będzie na tym zarabiał – mafia czy państwo. Skończmy z hipokryzją: narkotyków nie biorą wyłącznie zagubione nastolatki na dyskotekach. Narkotyki biorą politycy, dziennikarze, nauczyciele, prezesi i robotnicy. Lekarze, prawnicy i policjanci – również. Od grama marihuany Polaka dzielą zazwyczaj jeden-dwa telefony.
Wskazał Pan na wagę profilaktyki: przypomniał o propozycji resortów zdrowia i edukacji, aby na godzinach wychowawczych w szkołach prowadzić naukę o zdrowiu. Docenia Pan zaangażowanie środowisk harcerskich, prowadzących akcję „Stop uzależnieniom”, która ma objąć wszystkie obozy w kraju. Chciałabym spytać: czy naprawdę myśli Pan, że osoby zażywające „Mocarza” należą do harcerstwa?
Wreszcie, odwołał się Pan do figury „narkomana leżącego na ulicy”, do którego „trzeba wyciągnąć rękę”. Na tej figurze często opiera się szkolna profilaktyka. To figura strachu, przykład ekstremalny. I nieskuteczny. Pamiętam, jak do mojej szkoły, w ramach profilaktyki, na lekcję przyszedł były narkoman. Długo opowiadał wstrząsającą historię uzależnienia: zaczynał w technikum chemicznym, przyrządzając własne psychodeliki, skończył rzeczywiście na ulicy. Kiedy nadszedł czas na pytania z sali, pierwsze brzmiało: „Czy może pan podać przepis na te narkotyki, które pan robił?”. Wielu uczniów miało już za sobą pierwsze doświadczenia z psychodelikami. Wcale się nie stoczyli, przeciwnie: ci, którzy palili regularnie, są teraz wojskowymi i policjantami. Tylko że wtedy nie było jeszcze dopalaczy.
Wiem, że argumenty moje i innych publicystów na niewiele się zdadzą. W końcu jest Pan ministrem w rządzie, którego premier - była minister zdrowia! - w kontekście ostatnich wypadków wypowiedziała zdanie absurdalne: „Nie można mieszać zdrowia i życia ludzkiego z polityką, to się zwykle źle kończy”. Ta sama premier pięć lat temu mówiła, że „nasza ustawa o dopalaczach jest wzorem dla Europy”. Rzeczywiście, jest wzorem: pokazuje, jak nie należy pisać ustaw. Po kolejnych bitwach wypowiedzianej przez Donalda Tuska „wojny z dopalaczami” mamy kolejnych rannych i zabitych.
Wracając do Pańskiej konferencji: powiedział Pan na niej jeszcze, że „my jako Polacy mamy za dużo pychy, za mało pokory, za mało pragmatyzmu”. Nie wiem jak z pychą i pokorą, ale pragmatyzmu Panu rzeczywiście brakuje.
