Wykupienie dostępu pozwoli Ci czytać artykuły wysokiej jakości i wspierać niezależne dziennikarstwo w wymagających dla wydawców czasach. Rośnij z nami! Pełna oferta →
Icchok Lejbusz Perec urodził się w 1852 r. w Zamościu jako syn kupca drzewnego. Uczył się w jesziwach w Zamościu i Szczebrzeszynie, zdobył też rozległą wiedzę drogą samokształcenia. Łączył znajomość tradycji żydowskiej, także mistycznej, z fascynacją nowymi prądami myślowymi doby pozytywizmu, a potem modernizmu. Bez powodzenia zajmował się interesami, zdał egzamin adwokacki, potem, oskarżony o „szerzenie wywrotowych idei”, utracił prawo wykonywania zawodu. W 1889 r. osiedlił się w Warszawie, został urzędnikiem Wydziału Pogrzebowego żydowskiej gminy wyznaniowej. Pierwsze wiersze napisał po polsku, w 1877 r. wydał tom poezji hebrajskich, dekadę później – pierwszy utwór w jidysz. W Warszawie prowadził podwójne życie urzędnika i pisarza. „Kultura jidysz nie miała jeszcze własnych instytucji – przypomina Agnieszka Żółkiewska. – Perec wygłaszał odczyty, występował jako popularyzator, krytyk, publicysta, zakładał nowe pisma, wydał kilka almanachów literackich oraz serię nieregularnych periodyków (...) Angażował się także w sprawy polityczne i społeczne. Pisał o antyżydowskiej polityce carskiej. Atakował zwolenników asymilacji. Stawał w obronie kobiet”. No i wspierał młodych pisarzy języka jidysz, którzy do niego pielgrzymowali. Po wybuchu I wojny światowej zaangażował się w działalność charytatywną. Zmarł nagle, pochowany został na cmentarzu przy Okopowej.
Był mistrzem krótkiej prozy, w której baśniowość i fantastyka splata się z realizmem i humorem, napisał też dwa ważne dramaty – „Złoty łańcuch” i „Nocą na starym rynku”. Jego opowiadania zaczęto tłumaczyć na polski już pod koniec XIX w. „Wybór opowiadań” z 1958 r. (tłum. Anna Dresnerowa) jest pierwszą i jedyną (!) pozycją literatury jidysz w serii Biblioteka Narodowa. W 1997 r. w Bibliotece Pisarzy Żydowskich Wydawnictwa Dolnośląskiego ukazał się tom „Opowiadań chasydzkich i ludowych” (tłum. Michał Friedman), potem nowe przekłady Pereca, autorstwa Belli Szwarcman-Czarnoty, Natalii Krynickiej i Karoliny Szymaniak, publikowały czasopisma „Midrasz” i „Cwiszn”. Wydanie teraz przygotowane przypomina przekłady dawne, publikowane od schyłku XIX w. do roku 1939 na łamach polskiej prasy żydowskiej (to chyba najwłaściwsze określenie?), teraz poddane korektom i uzupełnieniom. Jest to więc hołd złożony wielkiemu pisarzowi, ale też przypomnienie ważnego rozdziału polsko-żydowskiej wspólnoty kulturowej, najpierw zamordowanej, potem wymazanej ze społecznej pamięci. ©℗
Icchok Lejbusz Perec, DUSZA. LEGENDY, BAJKI I OPOWIADANIA. Wybór, posłowie i bibliografia Monika Szabłowska-Zaremba. Wstęp, opracowanie i uzupełnienie Agnieszka Żółkiewska. Żydowski Instytut Historyczny, Warszawa 2015, ss. 250
