List otwarty czeskich i słowackich pisarzy i wydawców w sprawie Festiwalu Conrada

J. E.

prof. Piotr Gliński

Wiceprezes Rady Ministrów,

Minister Kultury i Dziedzictwa Narodowego

Warszawa

 

Brno, 27. 3. 2019

 

Szanowny Panie Premierze,

od wielu lat czeska, słowacka i polska kultura funkcjonują nie tylko obok siebie, ale również z sobą współpracują. Toteż nie ma nic dziwnego w fakcie, że czescy oraz słowaccy artyści i ludzie kultury żywo interesują się sprawami naszych najbliższych sąsiadów. Owa bliskość ma wymiar nie tylko geograficzny, ale jest podparta doświadczeniem historycznym: jego najbardziej wyrazistym przejawem były działania Solidarności Polsko-Czechosłowackiej w latach osiemdziesiątych zeszłego stulecia, które przyczyniły się również do upadku totalitarnych reżimów w naszych krajach.

Nie uważamy zatem tego listu za mieszanie się do polskich spraw, ponieważ chcemy, a przede wszystkim musimy, wyrazić zaniepokojenie docierającymi do nas w ostatnich dniach i tygodniach wieściami, które są związane z nieprzyznaniem dotacji Ministerstwa Kultury pewnym czołowym polskim czasopismom i festiwalom literackim.

Nie jesteśmy na tyle naiwni, aby szukać sprawiedliwości w świecie przyznawania dotacji i grantów na projekty kulturalne, chociaż jesteśmy przekonani, że nowoczesne narody i państwa Europy nie mają innych możliwości ochrony własnej tożsamości, niż przy pomocy kultury i języka, a zwłaszcza literatury. Dobrze wiemy (w naszych krajach działa to podobnie), że przyznawanie pomocy publicznej w obszarze kultury podlega subiektywnej selekcji komisji, możliwościom finansowym urzędów dotacyjnych i, jak wszystko na świecie, zależy od szczęścia wnioskującego. Nie śmielibyśmy zabierać Panu cennego czasu gdybyśmy przypuszczali, że przypadki, o których słyszymy na Słowacji i w Czechach, a które dotyczą wyjątkowych wydarzeń kulturalnych i periodyków literackich, należą do tych kategorii.

Na podstawie dostępnych nam informacji zakładamy jednak, że nieudzielenie wsparcia Ministerstwa Kultury takim czasopismom jak „Tygiel Kultury”, „Mały Format”, „Arterie”, „Czas Literatury”, „Dwutygodnik”, „Akant” i „Książki w Tygodniku” lub festiwalom literackim Conrad Festival i Literacki Sopot, nie jest związane z ich jakością i ogólnymi korzyściami dla polskiej kultury, gdyż te są niepodważalne (nie tylko w Polsce, ale poza jej granicami – czego dowodem jest nasz list), ale wiąże się z poglądami wnioskujących i ich projektami, które są niewygodne dla obecnej polskiej władzy.

Jest to pozornie kuriozalna sytuacja. Słowaccy i czescy intelektualiści w 2019 roku piszą list do polskiego Ministra Kultury, aby zweryfikował, czy przyznawanie dotacji kilku literackim czasopismom i festiwalom przez jego urząd nie podlega naciskom politycznym. Wygląda na to, że żyje się nam naprawdę dobrze, a intelektualiści nie mają lepszych zajęć poza zajmowaniem się drobnostkami w tak dynamicznie rozwijającym się regionie, jakim w ostatnich kilku latach stała się właśnie Europa Środkowa.

Chodzi nam jednak o zasady. Jak Pan wie, impulsem do powstania głównego ruchu opozycyjnego w komunistycznej Czechosłowacji był protest intelektualistów przeciwko procesowi członków zespołu muzycznego The Plastic People of the Universe, których większość pierwotnych sygnatariuszy Karty 77 albo nie znała, albo nie darzyła ich muzyki, dyplomatycznie mówiąc, zbyt wielką sympatią. Jednym z fundamentów systemu demokratycznego jest pluralizm: nie tylko polityczny, ale również artystyczny i kulturalny, który umożliwia swobodne wyrażanie własnych poglądów.

Jesteśmy oczywiście w zupełnie innej sytuacji niż dysydenci z lat siedemdziesiątych: dobrze wiemy, że wnioskodawcy, którzy nie uzyskali w tym roku dotacji, należą do literackiej elity współczesnej kultury europejskiej. Przykładem jest krakowski Conrad Festival, w którym wzięli udział w ostatnich latach tacy wybitni autorzy, jak: Herta Müller, Swietłana Aleksijewicz, Orhan Pamuk, John Banville, Eleanor Catton, Kiran Desai, Richard Flanagan, Arundhati Roy, Olga Tokarczuk, Amos Oz, Paul Auster, Siri Hustvedt czy Wells Tower. Jest to wydarzenie po prostu wyjątkowe i również my, Czesi i Słowacy, uważamy je za środkowoeuropejską, regionalną perełkę, bez której tutejsze życie literackie straciłoby radykalnie na znaczeniu.

Szanowny Panie Premierze,

zwracamy się z ogromną prośbą o weryfikację ewentualnych politycznych powodów, które stoją za nieprzyznaniem dotacji pierwszorzędnym czasopismom i festiwalom literackim w Polsce. Jeśli takowych powodów Pan nie znajdzie, prosimy Pana o udzielenie informacji: jak to możliwe, że w postępowaniu dotacyjnym, którego przeznaczeniem jest wspieranie polskiej literatury, ci najlepsi nie odnoszą sukcesu.

Z szacunkiem,

Milan Uhde, dramaturg, były Przewodniczący Izby Poselskiej czeskiego parlamentu i minister kultury (CZ)

Ladislav Snopko, były minister kultury, dramaturg (SK)

František Mikloško, były Przewodniczący Słowackiej Rady Narodowej (SK)

Jan Hřebejk, reżyser filmowy (CZ)

Kateřina Tučková, pisarka (CZ)

Michal Hvorecký, pisarz(SK)

Miroslav Balaštík, redaktor naczelny miesięcznika literackiego Host, wydawca (CZ)

Ivan Buraj, dyrektor teatru Hadivadlo (CZ)

Balla, pisarz (SK)

Alexander Balogh, publicysta (SK)

Radovan Auer, dyrektor targów książki Světknihy (CZ)

Miroslav Oščataka, dyrektor teatru Husa na provázku (CZ)

Jáchym Topol, pisarz, dyrektor artystyczny Księgarni Václava Havla (CZ)

Jan Press, dyrektor Galerii Morawskiej (CZ)

Anna Davidová, reżyserka, dyrektor artystyczny teatru Husa na provázku (CZ)

Radka Denemarková, pisarka (CZ)

Petr Hruška, poeta (CZ)

Tomáš Kubíček, dyrektor Krajowej Biblioteki Morawskiej

Martin Reiner,  pisarz i wydawca (CZ)

Vladimír Morávek, reżyser filmowy i teatralny (CZ)

Peter Kerekes, reżyser filmowy (SK)

Pavel Mandys, literaturoznawca, dyrektor nagrody literackiej Magnesia Litera (CZ)

Vladimír Michal, właściciel księgarni Artforum (SK)

Jan Němec, pisarz (CZ)

Monika Kompaníková, pisarka (SK)

Petr Oslzlý, rektor Akademii Muzycznej im. Janáčka, były doradca Václava Havla (CZ)

Břetislav Rychlík, reżyser filmowy i teatralny (CZ)

Petr Minařík, wydawca (CZ)

Robert Kirchhoff, reżyser filmowy (SK)

Miroslava Vallová, dyrektorka Centrum Informacji i Literatury (SK)

Štefan Hríb, redaktor naczelny czasopisma .týždeň (SK)

Čestmír Kopecký, producent filmowy (CZ)

 

Za wiarygodność podpisów ręczy: Petr Minařík, wydawnictwo Větrné mlýny, Dominikánská 9, 602 00 Brno

Do wiadomości:

Członków Komisji Kultury i Środków Przekazu polskiego Sejmu

Polskich, czeskich i słowackich mediów

Czasopism literackich i festiwali wymienionych w niniejszym liście

Dziękujemy, że nas czytasz!

Wykupienie dostępu pozwoli Ci czytać artykuły wysokiej jakości i wspierać niezależne dziennikarstwo w wymagających dla wydawców czasach. Rośnij z nami! Pełna oferta →

Dostęp 10/10

  • 10 dni dostępu - poznaj nas
  • Natychmiastowy dostęp
  • Ogromne archiwum
  • Zapamiętaj i czytaj później
  • Autorskie newslettery premium
  • Także w formatach PDF, EPUB i MOBI
10,00 zł

Dostęp kwartalny

Kwartalny dostęp do TygodnikPowszechny.pl
  • Natychmiastowy dostęp
  • 92 dni dostępu = aż 13 numerów Tygodnika
  • Ogromne archiwum
  • Zapamiętaj i czytaj później
  • Autorskie newslettery premium
  • Także w formatach PDF, EPUB i MOBI
79,90 zł
© Wszelkie prawa w tym prawa autorów i wydawcy zastrzeżone. Jakiekolwiek dalsze rozpowszechnianie artykułów i innych części czasopisma bez zgody wydawcy zabronione [nota wydawnicza]. Jeśli na końcu artykułu znajduje się znak ℗, wówczas istnieje możliwość przedruku po zakupieniu licencji od Wydawcy [kontakt z Wydawcą]