Czemuś mnie opuścił?

Dla jednych Syn Boży, dla innych postać literacka, o której pierwowzorze nie wiemy nic pewnego – od dwóch tysięcy lat Jezus pozostaje jedną z centralnych figur naszej kultury. ­Najlepszym tego dowodem jest tegoroczny program Festiwalu. „Kim dzisiaj jest dla nas syn cieśli z Nazaretu? Za kogo ludzie go uważają? Z tym pytaniem zwróciliśmy się do artystów, których zaprosiliśmy do udziału w tegorocznej edycji ­Festiwalu” – mówią organizatorzy.

Słowa Jezusa, zarówno te zapisane w Nowym Testamencie, jak i w tekstach apokryficznych, wciąż rezonują z naszą duchowością oraz z artystyczną wyobraźnią. Choćby rozpaczliwe zawołanie „Czemuś mnie opuścił?” – hasło tegorocznej edycji – do dziś bywa podstawą religijnej kontemplacji, ale też punktem wyjścia dla rozważań filozoficznych najróżniejszych nurtów i proweniencji.

Festiwal Nowe Epifanie od lat przekonuje, że duchowość wymyka się prostym kwalifikacjom, idzie w poprzek współczesnym sporom ideologicznym, jest przeciwieństwem dogmatyki i ­logiki właściwej wszelakim spetryfikowanym instytucjom. Jest miejscem, gdzie sztuka może swobodnie stawiać pytania zarówno o to, co uniwersalne, jak i o ­problemy, z którymi zmagamy się tu i teraz. ©℗

WYBRANE WYDARZENIA 13. EDYCJI FESTIWALU NOWE EPIFANIE:

OBRAZ/Y UCZUĆ

We współczesnych sporach o religię potrzebujemy nowej platformy dialogu. Teraz po jednej stronie słyszymy narracje o profanacjach, bluźnierstwie i obrażaniu uczuć religijnych, po drugiej – zarzuty o powierzchowność praktyk, kłamstwo i hipokryzję. Dlaczego tak to wygląda? Jednocześnie kiedy słyszy się pytanie: „Czy chciałby Pan/Pani porozmawiać o Jezusie?”, reakcją jest zażenowanie. Ale może „rozmawiać o Jezusie” to rozmawiać o tym, gdzie znaleźliśmy się z naszym humanizmem w XXI wieku, obojętnie, czy określamy siebie jako wierzący, postwierzący, niewierzący czy ateiści. Gdzie jest nasze chrześcijaństwo, kiedy na naszej granicy umierają ludzie? Na projekt składają się pokaz teatralny w reżyserii Krzysztofa Popiołka oraz spotkania ze współczesnymi autorytetami myśli i idei, które poprowadzi Piotr Sikora z „Tygodnika Powszechnego”.

▪ 3-4 marca

FILOKTET EX MACHINA

Mityczny Filoktet, samotny i cierpiący, ciągnie dotkniętą chorobą stopę po plaży Lemnos. Niewiele myśląc, realizuje zapisany mu wyrok. Jako człowiek podległy jest woli losu i bogów. Bunt nie przychodzi mu nawet do głowy. Setki lat później świat wygląda zupełnie inaczej. Coraz odważniej marzymy o kształtowaniu otaczającej nas rzeczywistości. Już nie przeraża nas nieznane, a na horyzoncie majaczy nieśmiertelność. Czy jednak sen o nieskończonych możliwościach nie jest wyłącznie ułudą? Mimo ciągłego rozwoju życie pojedynczych ludzi wciąż bywa naznaczone cierpieniem i bezsilnością. Do pracy nad spektaklem w reżyserii Agaty Koszulińskiej twórcy zaprosili artystkę chorą na nieuleczalną chorobę, wobec której współczesna medycyna pozostaje bezradna. Dlatego też jej osobiste doświadczenie staje się swoistym odbiciem sytuacji Filokteta.

▪ 19-20 marca

BARDO THODOL

Utwór Ignacego Zalewskiego oparty został na „Tybetańskiej Księdze Umarłych”. Nowe tłumaczenie klasycznego buddyjskiego tekstu przygotował poeta i filolog Mateusz Żaboklicki. Będzie to rodzaj requiem osadzonego w tybetańskiej tradycji eschatologicznej, jakby druga część „Stabat Mater”, dzieła, które kompozytor stworzył w 2018 roku, również specjalnie na Festiwal Nowe Epifanie.

Mimo różnic w zapleczu kulturowym obu dzieł łatwo dostrzec ich wspólny mianownik, czyli doświadczenie cierpienia i śmierci. W „­Bardo thodol” tematem są stany przejściowe, których doświadcza umysł i świadomość osoby umierającej. Bezpośrednią inspiracją do skomponowania tego utworu były ostatnie rozmowy Ignacego Zalewskiego z Marcinem Błażewiczem, kompozytorem, profesorem Uniwersytetu Fryderyka Chopina, dotyczące filozofii buddyjskiej, NDE (ang. near death experience) i neuronauk.

▪ 6 marca

JOSQUIN NIEUMARŁY

Nowy program Björna Schmelzera i zespołu ­Graindelavoix „Josquin the Undead” wdarł się błyskawicznie na belgijską listę przebojów, plasując się zaraz za Lady Gagą i Adele. Zespół skwitował to błyskotliwym hasztagiem #polyphonyforthemasses – „polifonia dla mas”. ­Fenomen ostatniego ­nagrania zespołu ­Schmelzera jest echem fenomenu samego Josquina Despreza. O ile w przypadku muzyki dawnej często stykamy się z „rezurekcyjną” retoryką – pisze się o ­„przywracaniu do ­życia” – o tyle ­Josquin umrzeć wciąż nie chce lub nie może.

Schmelzer przywołuje słowa niemieckiego wydawcy, który w 1540 roku, prawie 20 lat po zgonie kompozytora, mówił: „Gdy Josquin nie żyje, tworzy ięcej utworów niż za życia”. I właśnie ten „pogrobowy” repertuar jest materiałem programu ­Graindelavoix. Wybór utworów, które usłyszymy podczas Festiwalu Nowe Epifanie, nosi podtytuł ­„Lamenty, ­opłakiwania i tańce śmierci”. Choć składają się nań również pieśni, a nawet polifoniczne opracowania piosenek o tragikomicznych czy komicznych tekstach, wyczuwalna jest w nich melancholia oraz obsesja śmierci i przemijania.

▪ 7 marca

AGAPE & FILEO

Kim jest dziś Jezus dla nas jako społeczeństwa? Czy Kościół może stać się znów przestrzenią, gdzie prezentowana jest sztuka współczesna? W programie sztuk wizualnych będziemy obcować z figurą Jezusa przedstawionego w formie klasycznej rzeźby inspirowanej renesansowym mistrzem – Michałem Aniołem. Czerpiąc z ikonografii osadzonej w kulturze Kościoła katolickiego, spróbujemy przybliżyć się do częściowo zapomnianego wizerunku Jezusa nagiego. Autorka rzeźby, Aleksandra Koper, kładzie nacisk na formę cielesną bez krzyża, jednocześnie nie rezygnując z gestu ukrzyżowania. Nie definiuje cierpienia, ale akcentuje Agape, czyli bezwarunkową miłość Boga do ludzi. Jezus Aleksandry Koper ma być Jezusem wszystkich ludzi: wierzących i niewierzących, kobiet i mężczyzn, starych i młodych. Ma jednoczyć, a nie dzielić.

▪ 28 marca – 2 kwietnia

Bilety i spektakle dostępne przez platformę eWejściówki, biletyna.pl i w kasach teatrów w cenach 30-70 zł.

Więcej na: www.noweepifanie.pl

Organizatorem Festiwalu Nowe Epifanie jest Centrum Myśli Jana Pawła II, Instytucja Kultury m.st. Warszawy.