Sentencje Ojców

Z pewnego midrasza dowiadujemy się, że król Dawid rozumiał cel wszystkiego, co istnieje. Znał porządek świata. Miał tylko pewne wątpliwości dotyczące kilku istot. Między innymi pająków. Nimi się brzydził. Uważał je za zwierzęta marnotrawne, które produkują sieci zbyt zwiewne, by mogły zostać użyte przez człowieka. Pewnego dnia król Dawid skrył się w jaskini, uciekając przed królem Saulem. Pojawił się rychło pająk i zawiązał gęstą sieć u wejścia do jaskini. Saul widząc nierozerwane nici pająka doszedł do wniosku, że nikt do jaskini ostatnio nie wchodził, i poszedł dalej szukać swego wroga. Dawid zrozumiał, że ocalenie przyniósł mu pająk, i jednocześnie pojął swój błąd w myśleniu. Każda rzecz, każda istota ma swoje miejsce. Każda wedle planu boskiego służy jakiemuś celowi. Każda odzwierciedla piękno i ład świata. Potwierdzają to liczne psalmy. Najsilniej ten obraz rysuje psalm 104: „Przyodziewasz się światłością jak szatą, Niebiosa rozciągasz jak kobierzec. Budujesz na wodach swoje górne komnaty; Czynisz obłoki rydwanem swoim, Suniesz na skrzydłach wiatru. (...) Wypuszczasz źródła w dolinach rzecznych, Płyną między górami”. Piękny ten psalm pochwalny, w którym majestat i chwała Boga widziana jest przez ład oraz mądrość przyrody, granice gór i dolin, ziemi i oceanów, lot ptaków i ryczenie lwów. Jest w tym obrazie harmonia, złożoność, precyzja planu i w każdym dziele jest iskra Boga, każde posiada swoją misję i miejsce.

Wszystko ma swoje miejsce, czyli jest utwierdzone i mocno trzyma się swoich podstaw. Te słowa pojawiają się w Psalmach i w porannej modlitwie. Dzieje się tak, ponieważ, jak uczył wielki mistyk Arizal, wszystko, co istnieje, przenika i ożywia Dziesięć Powiedzeń Boga, które powołały świat do istnienia. Wszystko przenika duch, który wyrasta z nicości i bezładu poprzedzających akt stworzenia. Miejsce – Makom – to również jedno z imion Boga. Oznacza to, że świat jest w Nim zawarty, ale On nie jest światem. Nie ogranicza Go ani czas, ani przestrzeń i dlatego jest wszędzie. Miszna ben Azaja uczy, że nie ma takiej rzeczy, która nie zawiera miejsca-makom, czyli znaku boskiego pochodzenia.

Czym jest owa godzina, którą ma każdy człowiek? Godzina po hebrajsku może również oznaczać „wejrzenie”, „zwrócenie”, „zwrot”, co zaświadczają słowa z Księgi Rodzaju: „Ale na Kaina i na jego ofiarę nie wejrzał” (4, 5), czyli na nią się Bóg nie obrócił. Miszna uczy, że nie ma człowieka, który nie może się odwrócić i zmienić. Przed każdym stoi godzina naprawy i skruchy.

Opowiada o tym pewien midrasz o Eleazerze, który prowadził życie pełne żądz i namiętności. Pewnego dnia pojął, w jak moralnie beznadziejnej znalazł się sytuacji, i poczuł, że musi powrócić do Haszem, Pana swego. Pomocy szukał w górach, ziemi, niebiosach, Słońcu i Księżycu. Prosił o to, by błagały dla niego o litość i wybaczenie. Gdy poprosił o to gwiazdy i planety, usłyszał od nich odpowiedź: „Prosić o litość dla ciebie? Musimy o nią prosić dla siebie”.

Eleazer usiadł na ziemi, złożył głowę między kolanami i po długim namyśle i wejrzeniu w siebie rzekł: „To wszystko zależy ode mnie – odpowiedzialność całkowicie jest w moich rękach”. Wtedy z Niebios doszedł go głos: „Eleazer wart jest Świata Przyszłego”.

Gdy wiadomość o tym doszła wielkiego rabina Jehudę Ha-Nasi, posłużył się nią do udzielenia ważnej lekcji swoim uczniom. „Są tacy, którzy otrzymają porcję Świata Przyszłego pracą przez wiele lat, i są tacy, którzy ją zyskają w jedną godzinę”. Ta jedna godzina nazywana jest skruchą, zwrotem wewnętrznym.

Rabi Meir z Przemyślan raz powiedział swoim uczniom: „Powiadamy o Wszechmocnym, że tak daleko, jak oddalone są od nas wschód i zachód, tak On oddalił od nas nasze winy. Być może któryś z was powie mi, jak daleko znajduje się wschód od zachodu?”. Uczniowie Meira różnie odpowiadali na jego pytanie, czyniąc odmienne wyliczenia astronomiczne. Niespodziewanie rabin z Przemyślan przerwał im i rzekł: „Wszyscy się mylicie! Wschód od zachodu dzieli tylko ruch ciała, odwrócenie. Gdy stoimy twarzą zwróceni na wschód i odwrócimy się, mamy przed sobą zachód. Na tym polega istota skruchy. Wystarczy się odwrócić, zmienić i natychmiast się staje”. Na idei skruchy stoi judaizm i jak uczą mistrzowie, to jedno z tych zjawisk, jakie zaistniały przed stworzeniem świata. Skrucha powstała wtedy, bo Bóg wiedział z góry, jak będzie ludziom potrzebna.