Wykupienie dostępu pozwoli Ci czytać artykuły wysokiej jakości i wspierać niezależne dziennikarstwo w wymagających dla wydawców czasach. Rośnij z nami! Pełna oferta →
Rüdiger Safranski - rocznik 1945, uczeń Adorna, autor m.in. prac o E.T.A. Hoffmannie i Heideggerze, a także tłumaczonych u nas książek "Nietzsche. Biografia myśli" i "Zło. Dramat wolności" - rekonstrukcję kolei życia Arthura Schopenhauera (1788-1860) łączy z wprowadzeniem w jego filozofię. Mapa faktów biograficznych nakłada się na mapę prądów "dzikich czasów filozofii", pod wpływem których, a przede wszystkim - w opozycji do których kształtowały się poglądy Schopenhauera. Powraca on bowiem, jak pokazuje Safranski, do przeprowadzonej przez Kanta radykalnej krytyki metafizyki, odrzucając rozwiązania przyjęte przez Fichtego, Schellinga i Hegla, i w centrum swojej myśli umieszczając pojęcie woli.
Konflikt ze współczesnymi znajdzie dobitny wyraz w 1820 roku, już po ukazaniu się pierwszego wydania najważniejszego dzieła Schopenhauera, jakim jest "Świat jako wola i przedstawienie". Otrzymawszy docenturę na Uniwersytecie Berlińskim, rzuci wyzwanie triumfującemu wtedy Heglowi, wyznaczając termin swoich wykładów na ten sam dzień i godzinę co on. I oczywiście przegra - liczba słuchaczy, od początku niewielka, wkrótce spadnie do zera... Sława przyjdzie jeszcze za życia, ale będzie musiał na nią czekać ponad trzydzieści lat.
Mizantrop, przekonany o swojej wielkości, boleśnie przeżywający porażki i łatwo wchodzący w konflikty, mimo przelotnych związków unikający zaangażowania emocjonalnego, zwolennik zachowania "umiarkowanej odległości" wobec innych, traktujący burze polityczne swoich czasów z wrogim dystansem - a równocześnie wyznawca łagodzącej pesymizm etyki współczucia; Safranski kreśli portret człowieka trudnego i niewolnego od sprzeczności. Pisze o jego stosunku do ojca, gdańskiego (potem hamburskiego) kupca, i o trudnych relacjach z matką, która po śmierci męża osiadła w Weimarze, prowadząc salon, w którym bywał Goethe, i odniosła sukces jako pisarka (Maria Janion w posłowiu broni zresztą Joanny Schopenhauer przed Safranskim). O lekturach, podróżach i uniesieniach, jakie budziła w nim natura, o dyskusjach z Goethem na temat teorii barw i o wieloletnim procesie związanym z pobiciem pewnej berlińskiej szwaczki. O długim czekaniu na akceptację dzieła, które w zasadniczym zrębie powstało w ciągu pięciu lat. I o rosnącym potem wpływie, zwłaszcza na pisarzy i artystów.
"W nieskończonej przestrzeni miliardy kul ognistych, wokół każdej koło tuzina mniejszych, oświetlonych, wewnątrz rozpalonych, na zewnątrz okrytych zastygłą, zimną skorupą, na której warstwą pleśni osiadły żywe, poznające istoty - oto prawda empiryczna, rzeczywistość, świat. Nie do pozazdroszczenia to jednak dla myślącej istoty sytuacja, kiedy stoi na jednej z owych licznych kul, swobodnie unoszących się w przestrzeni, i nie wie, skąd się bierze ani dokąd dąży, i jest tylko jedną z niezliczonych, podobnych do siebie istot, które cisną się, pędzą, dręczą, szybko powstają, szybko giną...". Sławny początek drugiego tomu "Świata..." przypomina, że jego autor to nie tylko myśliciel, ale i porywający pisarz. Możemy to ocenić dzięki pracy zmarłego przed sześciu laty Jana Garewicza, świetnego tłumacza i znawcy Schopenhauera, który przełożył zarówno największe dzieło tego filozofa, jak i dwutomowy zbiór pism drobnych doskonale wprowadzający w świat jego myśli. Gdyby jednak ktoś chciał sięgnąć po owe "Parerga i paralipomena" (wydane u nas jako "W poszukiwaniu mądrości życia"), niech pamięta, że tom pierwszy ukazał się w PWN-owskiej Bibliotece Klasyków Filozofii, natomiast tom drugi - w wydawnictwie Antyk. Ale to już wina zawirowań na naszym rynku wydawniczym. (Prószyński i S-ka, Warszawa 2008, ss. 422. Przeł. Mateusz Falkowski, posłowie prof. Maria Janion. Bibliografia, kalendarium, indeks osób.)
