Jerzy Giedroyc i „Kultura” 1968 – 1973

Ukazuje się numer specjalny „Kultury” (nr 253), poświęcony wydarzeniom w Czechosłowacji (m.in. teksty J. Mieroszewskiego, G. Herlinga-Grudzińskiego, B. Osadczuka, J. Czapskiego, E. Raczyńskiego. Ponadto kronika wydarzeń 1967–1968 i głosy „zza żelaznej kurtyny” poświęcone „Praskiej Wiośnie”). Ukaże się również zeszyt specjalny „Kultury” w językach czeskim i słowackim („Mimorádne cislo”, „Zvlástni cislo”).

1968 POLSKA Początek Marca 1968 – rozpędzenie wiecu studenckiego na Uniwersytecie Warszawskim, kampania antysemicka, represje wobec środowisk studenckich i inteligencji. Z Polski emigrują m.in. Leszek Kołakowski, Krzysztof Pomian, Leopold Unger, Witold Wirpsza, Jerzy Pomianowski. Wielu z nich na stałe podejmuje współpracę z „Kulturą”. Z przemówienia Gomułki na spotkaniu z aktywem partyjnym: „Istnieje polityczne i ideologiczne powinowactwo między linią Mieroszewskiego a hasłami i koncepcjami politycznymi inspiratorów ostatnich wydarzeń”. „Istotnie tak jest – ripostował Mieroszewski w majowej „Kulturze” (nr 247) – dodać tylko należy, że »ostatnie wydarzenia« na pewno nie są ostatnie”. Opinie z prasy polskiej: „»Kultura« paryska finansowana przez wywiad amerykański reprezentuje kierunek polityki reakcyjnej, perfidny i dostosowany do realnego układu sił” (Władysław Gomułka w „Trybunie Ludu”); „Paryska »Kultura« piórem Juliusza Mieroszewskiego »reformując« Polskę jedną ręką, drugą – piórami wynajętych oszczerców i plugawych kalumniatorów usiłuje Polskę nurzać w trzęsawisku niecnych kłamstw, obelg, moralnego błota, a także nihilizmu ideowego” (Klaudiusz Hrabyk w „Głosie Szczecińskim”). W Polsce ukazuje się książka W. Fillera „Teorie i praktyki paryskiej »Kultury«”. ŚWIAT Interwencja wojsk Układu Warszawskiego w Czechosłowacji. W Wiesbaden umiera Marek Hłasko. W Vence umiera Witold Gombrowicz. W Bernie umiera Jerzy Stempowski. Publikacje książkowe, m.in. Dominique de Roux, „Rozmowy z Gombrowiczem”; J. Mackiewicz, „Nie trzeba głośno mówić”; G. Herling-Grudziński, „Upiory rewolucji”; Czesław Miłosz, „Widzenia nad zatoką San Francisco” i „Miasto bez imienia”; Władysław Bieńkowski, „Motory i hamulce socjalizmu”.

1969 POLSKA Trwają procesy przywódców studenckich Marca ’68. ŚWIAT List otwarty do Związku Pisarzy Radzieckich Aleksandra Sołżenicyna po wykluczeniu go z tej organizacji: „Wasze zegarki spóźniają się w stosunku do czasu, w którym żyjemy. Rozchylcie ciężkie kotary, które tak lubicie. Nawet nie podejrzewacie, że na dworze dnieje”. Misja Apollo 11, Neil Armstrong jako pierwszy człowiek staje na Księżycu. Pierwszy tekst Leopolda Ungera z cyklu „Widziane z Brukseli”. Wydanie „Kręgu pierwszego” Aleksandra Sołżenicyna.

1970 POLSKA Wydarzenia grudniowe na Wybrzeżu. I sekretarzem PZPR zostaje Edward Gierek. W Warszawie „Proces taterników”: Maciej Kozłowski, Jakub Karpiński i Małgorzata Szpakowska oskarżeni o przemyt „Kultury” i wydawnictw Instytutu Literackiego przez granicę z Czechosłowacją oraz „przekazywanie wrogim ośrodkom informacji szkalujących PRL”. ŚWIAT W Londynie umiera gen. Władysław Anders. We Francji umiera Charles de Gaulle. W „Kulturze” (nr 280-281) ukazuje się artykuł redakcyjny pt. „Polski grudzień”, zawierający komentarz do wydarzeń na Wybrzeżu. W artykule pojawia się teza o konieczności współdziałania inteligencji z robotnikami w zwalczaniu komunizmu. Wychodzi drugi numer „Kultury” w języku rosyjskim. Publikacje książkowe, m.in. T. Staliński [Stefan Kisielewski], „Cienie w pieczarze”; A. Sołżenicyn, „Oddział chorych na raka”; W. Bieńkowski, „Drogi wyjścia”; Paweł Hostowiec [Jerzy Stempowski], „Od Berdyczowa do Rzymu”; Janusz Szpotański, „Satyra podziemna”.

1971 POLSKA Kolejne wyroki za przemyt „Kultury” przez granicę z Polską otrzymują: Laco Mravec, Agnieszka Holland i Helena Stachová (tłumaczka literatury polskiej). Proces członków organizacji „Ruch”. ŚWIAT Władze ZSRR podejmują decyzję o likwidacji cmentarza Orląt Lwowskich. W Szwajcarii przyznano kobietom prawo głosu w wyborach federalnych. Publikacje książkowe, m.in. Cz. Miłosz, „Prywatne obowiązki”; T. Staliński [Stefan Kisielewski], „Romans zimowy”; Leszek Kołakowski, „Obecność mitu”.

1972 POLSKA PRL nawiązuje stosunki dyplomatyczne z RFN. ŚWIAT Atak organizacji terrorystycznej „Czarny Wrzesień” podczas olimpiady w Monachium. Zginęło 11 izraelskich sportowców. Początek afery Watergate. W Lailly-en-Val (Francja) umiera Kajetan Morawski, dyplomata i współpracownik „Kultury”. W Polsce umiera Zygmunt Giedroyć, brat Jerzego. Publikacje książkowe, m.in. Kazimierz Orłoś, „Cudowna melina”; G. Herling-Grudziński, „Dziennik pisany nocą 1971–1972”; Władysław Żeleński, „Zabójstwo ministra Pierackiego”; Włodzimierz Odojewski, „Zasypie wszystko, zawieje”.

1973 POLSKA W Nowej Hucie odsłonięto pomnik Lenina. ŚWIAT Polska remisuje z Anglią na Wembley i kwalifikuje się do Mistrzostw Świata w RFN. W Chile rządzi Augusto Pinochet.