Artykuły na temat: Historia Polski

Tak egzekucję zdrajców 9 maja 1794 r. uwiecznił francuski malarz Jean-Pierre Norblin, który był wtedy w Warszawie. Obraz przedstawia moment wieszania hetmana Józefa Zabiełły. Józef Ankwicz jest już powieszony po przeciwnej stronie, pośrodku wisi hetman Piotr Ożarowski // Reprodukcja Zofia Bazak / East News

Józef Ankwicz, szef rządu I Rzeczypospolitej, nie krył się z tym, że służy Rosji. Został stracony 230 lat temu podczas powstania kościuszkowskiego

Piotr Sauter-Zawadzki
Był marszałkiem Rady Nieustającej, najwyższego wtedy organu władzy rządowo-administracyjnej, czyli – wedle dzisiejszych pojęć – premierem. Był też symbolem…
Zamek w Malborku. Na pierwszym planie - odrestaurowane budynki Przedzamcza. Czerwiec 2023 r. // Fot. Materiały prasowe
Materiał partnera

Nowe Przedzamcze

Kinga Dawidowicz, Janusz Trupinda
Janusz Trupinda, dyrektor zamku w Malborku: Kładziemy nacisk na edukację nowych pokoleń, tłumacząc im, na czym polega historia ziem północnej Polski,…
Mariusz Benoit, jako Karol Marcinkowski, i Joanna Sobieska, jako Hrabina Emilia Sczaniecka w serialu "Najdłuższa wojna nowoczesnej Europy", odc. 2, "Lancet i pług", TVP 1979-1981 r. // Fot. Materiały prasowe

Konspiratorka, uczestniczka powstań, zaangażowana społeczniczka: Emilia Sczaniecka już za życia była uważana za najważniejszą kobietę XIX-wiecznej Wielkopolski

Marek Rezler
W jej życiu jak w lustrze odbija się polski wiek XIX. Ziemianka i arystokratka, brała udział w kilku polskich powstaniach przeciw Rosji i Prusom. Równocześnie…
Po upadku węgierskiej Wiosny Ludów także 25-letni Zygmunt Miłkowski udał się na emigrację, z której już nigdy nie wrócił. Na rycinie: kapitulacja ostatniej armii powstańczej pod Vilagos w 1849 r. Węgierscy i polscy uczestnicy antyhabsburskiego powstania, którzy przeżyli, tak jak Miłkowski zwykle uciekali do neutralnej Turcji // Fot. Wikipedia.org

Zygmunt Miłkowski: polityk, żołnierz i najpłodniejszy, obok Kraszewskiego, polski pisarz XIX wieku. Całe życie krzątał się wokół sprawy polskiej, zabrakło paru lat, by doczekał wolności

Piotr Hapanowicz
Znany również pod pseudonimem Teodor Tomasz Jeż, był jedną z najważniejszych postaci polskiego życia publicznego. Podstawą myśli tego „republikanina z Podola”…
Filip Pławiak w "Rojst Millenium" / fot. ROBERT PAŁKA / materiały prasowe Netflix

Nowy sezon „Rojsta”: klimat w roli głównej

Olga Drenda
Dopóki trzymamy się nieodległej przeszłości, odpowiednia dbałość o detal może albo zachwycić, albo pogrążyć produkcję. A ponieważ „Rojst” jest serialem…
Robert Więckiewicz jako rotmistrz Iwan Dunin w filmie "Kos", reż. Paweł Maślona, 2023 // Łukasz Bąk / materiały prasowe

„Kos” potrafi rozśmieszyć bardziej niż „1670”

Anita Piotrowska
Film Pawła Maślony to rzadki w polskim kinie ptak. Udaje mu się przekuć sowizdrzalski ton, smakowite stylizacje i niewysoki budżet w świetną opowieść.
Jak w baśni: sowa i lis rządzą

Józef Czechowicz i Lublin to para doskonała

Marta Panas-Goworska, Andrzej Goworski
„Miasto, które nie pamięta o swoim poecie – przemija”, mówił nad jego grobem Miłosz. Do dziś w każdą pierwszą pełnię lipca lublinianie wędrują ścieżkami Józefa…
80. rocznica powstaniaw getcie białostockim

Co wydarzyło się w getcie białostockim? 80. rocznica powstania

Joanna Sadowska, Michał Sowiński
JOANNA SADOWSKA, historyczka: Plan powstania był racjonalny. Na pokonanie Niemców nie było szans. Chodziło o to, żeby wyprowadzić jak najwięcej ludzi. Wielu…
Portret Anny Jagiellonki (kopia obrazu Marcina Kobera z 1586 r.) na ścianie kamienicy na warszawskiej Pradze – instalacja artystyczna Juliena de Casabianca, marzec 2015 r. / GRAŻYNA MYŚLIŃSKA / FORUM

Niekochana królowa

Maciej Müller
Opowieści o Annie Jagiellonce skupiają się na jej wyglądzie i braku zdolności politycznych. Do dziś pada ofiarą czarnej legendy.

Sam przeciw potędze

Maciej Müller
29 sierpnia 1526 r., około piętnastej, Ludwik II Jagiellończyk włożył hełm. Doradcy zapamiętali, że król był blady. Zaczynająca się bitwa pod Mohaczem miała…

Krzyżowcy północy

Maciej Müller
Aby istnieć, zakon krzyżacki potrzebował wroga. Dlatego stworzył sobie nad Bałtykiem własną Ziemię Świętą, wygodniejszą niż Palestyna.
Król polski i elektor saski August II Wettyn oraz car rosyjski Piotr I Wielki. Z wielkiej wojny północnej, którą wzniecili, Rzeczpospolita wyszła jako kraj zniewolony przez wschodniego sąsiada. / / Szwedzka Narodowa Galeria Portretów // Kunsthalle w Hamburgu // domena publiczna x2

Lekcja rozbiorów

Maciej Müller
Będzie to opowieść o tym, jak na własne życzenie przypieczętowaliśmy utratę suwerenności Rzeczypospolitej i weszliśmy na drogę prowadzącą do rozbiorów.
Po kapitulacji Warszawy żołnierze niemieccy wkraczają do miasta, 1939 r. / ULLSTEIN BILD DTL / GETTY IMAGES

Warszawski wrzesień ’39

Bartłomiej Noszczak
Dla mieszkańców stolicy ten miesiąc będzie próbą wytrzymałości psychicznej i fizycznej. Emocje dyktuje rytm – nieznanej wcześniej – wojny na wyniszczenie, w…
Rabka, 1933 r. / NARODOWE ARCHIWUM CYFROWE

Legenda o Józefie Stalinie, szewcu z Rabki

Beata Chomątowska
Zanim został Józefem Stalinem, miał pisać o zgodę do samej Moskwy. Kim był jedyny w Polsce człowiek noszący takie samo imię i nazwisko jak dyktator z Kremla?
Stanisław Maczek, 1920 r. / ZA KSIĄŻKĄ: J.L.ENGLERT, K.BARBARSKI „GENERAŁ MACZEK I ŻOŁNIERZE 1 DYWIZJI PANCERNEJ”, LONDYN 1992

Jak powstały polskie wojska specjalne

Krzysztof Pięciak
Odważny manewr, pomysłowa taktyka: ponad sto lat temu Stanisław Maczek był prekursorem tego, co później nazwano elitarnymi wojskami specjalnymi.
Włodzimierz Tetmajer, Alegoria umarłej Polski, polichromia w kaplicy Matki Boskiej Pocieszenia w katedrze w Kaliszu, 1909 r. / ALAMY / B&EW

230 lat temu Rosja i Prusy dokonały drugiego rozbioru Polski

Piotr Sauter-Zawadzki
230 lat temu Rosja i Prusy dokonały drugiego podziału Rzeczpospolitej. Po pierwszym mogła ona jeszcze egzystować, lecz drugi oznaczał jej koniec. A trzeci, dwa…
Uroczystości z okazji 27. rocznicy powstania Radia Maryja. Toruń, 1 grudnia 2018 r. / JACEK PISKI / REPORTER

Zachodni historycy patrzą na polskie dzieje i polskie mity

Magdalena Nowicka-Franczak
Historyków z zagranicy frapuje odmienność Polski i jej silny związek z katolicyzmem. Norman Davies patrzy na to z wyrozumiałością. Brian Porter-Szűcs próbuje…
Jan Matejko, Rejtan. Upadek Polski, 1866 r., Zamek Królewski w Warszawie. / MACIEJ SZCZEPAŃCZYK / DOMENA PUBLICZNA

Jaśnie oświecony łotr

Piotr Sauter-Zawadzki
Gdy Rosja, Prusy i Austria dokonywały 250 lat temu rozbioru Rzeczypospolitej, ich głównym pomocnikiem był Adam Poniński. W jego życiu jak w lustrze odbija się…
Wojciech Roszkowski podczas 10-lecia Fundacji Republikańskiej, 2019 r. / fot. Michal Wozniak/East News /

Kim jest Wojciech Roszkowski, autor podręcznika do „Historii i Teraźniejszości”

Jakub Szumski
Wojciech Roszkowski zajmuje się pisaniem podręczników już od ponad czterech dekad. Ich zmieniający się styl i treść pokazują ideową ewolucję autora, który nie…
Lublin, czerwiec 2013 r. / WOJCIECH PACEWICZ / PAP

Historia zakorzeniona

Marcin Napiórkowski
Żeby stworzyć lepsze państwo, potrzeba przede wszystkim lepszej mapy. Najlepszą z dotychczasowych narysował Rafał Matyja.
Plakat propagandowy z czasów stalinowskich / DOMENA PUBLICZNA / TP

Taka cholera. Wyczyny Twardowskiego mogłyby stać się legendą

Piotr Sauter-Zawadzki
Stanisław Twardowski prowadził swoją osobistą wojnę najpierw z Niemcami, a potem z komunistami. Byłaby to ballada sowizdrzalska, gdyby nie jej finał.
Ks. Magnus Bruski z rodzicami, siostrą i dalszą rodziną, lata 30. XX w. / ARCHIWUM RODZINNE RYSZARDA SZAMOCKIEGO / © FUNDACJA CENTRUM ŚW. JACKA

Droga księdza Magnusa

Stanisław Zasada
W międzywojennym Gdańsku bronił Polaków przed Niemcami, a gdy III Rzesza upadła – niemieckich cywilów przed Sowietami.
„Pogrzeb PSL-u” (symbolizowanego przez widoczną w trumnie „czwórkę”, numer listy PSL w Warszawie w wyborach do Sejmu) na komunistycznej manifestacji na warszawskim Nowym Świecie, ­22 ­stycznia 1947 r. / PAP

Wybory bez znieczulenia

Bartłomiej Noszczak
75 lat temu komuniści stawiają kropkę nad „i” w swojej walce o władzę w Polsce: głosowanie do Sejmu – gwarantowane w umowie między aliantami a Stalinem – to…
Kolorowane zdjęcie ekipy polskiej reprezentacji przed meczem z Węgrami (18 grudnia 1921 r.). / ARCHIWUM WYDAWNICTWA GIA

Narodziny reprezentatywki

Zbigniew Rokita
18 grudnia 1921 roku: tego dnia dla piłkarzy z polskiej „jedenastki” wszystko jest pierwsze.
Hala montażowa samochodu marki warszawa w FSO na Żeraniu. Model ten produkowany był na licencji sowieckiego auta pobieda. Warszawa, 1954 r. / JERZY BARANOWSKI / PAP

Żerań ruszył

Hubert Wilk
Pierwsza w powojennej Polsce fabryka aut, która powstała 70 lat temu, miała wydobyć kraj z motoryzacyjno-technologicznej zapaści.
W latach 1941-44 w lesie w Ponarach z rąk Niemców oraz litewskich kolaborantów zginęło ok. 70 tys. Żydów (obywateli polskich) i kilka tysięcy wileńskich Polaków. Na zdjęciu: pomnik upamiętniający żydowskie ofiary. Ponary, 2013 r. / V. DOROSZ / ALAMY STOCK PHOTO / BE&W

W ponarskim lesie

Monika Tomkiewicz
80 lat temu osiedle pod Wilnem stało się ostatnim etapem na drodze tutejszych Żydów, a także Polaków, członków organizacji konspiracyjnych z Wileńszczyzny.
Ppłk Aleksander Krzyżanowski odwiedza żołnierzy z 3. wileńskiej brygady AK, jednego z większych oddziałów akowskich na Wileńszczyźnie (stoi pierwszy z prawej przed szeregiem partyzantów). / Zbiory rodzinne Olgi Krzyżanowskiej / Archiwum Krzysztofa Tarki

„Wilk” w klatce

Krzysztof Tarka
70 lat temu w mokotowskim więzieniu umiera legendarny dowódca AK na Wileńszczyźnie. Jego historia pokazuje, w jakim potrzasku po 1945 r. znaleźli się ludzie…
/

Chłodny prysznic

Lektor
Jak wygląda przekaz dotyczący przeszłości Polski, który chłoniemy, najpierw bezrefleksyjnie, od czasów dzieciństwa?
Witraż w budynku dawnej Galicyjskiej Kasy Oszczędności, założonej we Lwowie w połowie XIX wieku. Stan sprzed prac konserwatorskich, czerwiec 2013 r. / / FUNDACJA DZIEDZICTWA KULTUROWEGO

Ratowanie kroplówką

Michał Laszczkowski, Wojciech Konończuk, Piotr Kosiewski
MICHAŁ LASZCZKOWSKI, prezes Fundacji Dziedzictwa Kulturowego: Gdy słyszę pytanie, co powinno się zmienić w polskiej polityce wobec dziedzictwa dawnej…
Kolejka wąskotorowa i mali kolejarze; strona z „Życia Podgrodzia”, gazety wydawanej w Miasteczku Dziecięcym. / ZE ZBIORÓW R. FALKOWSKIEGO / REPRODUKCJA ARTUR KUBASIK

Archipelag utopii

Piotr Oleksy
Wzorem były obozy komsomolskie: Miasteczko Dziecięce pod Szczecinem miało służyć edukacji w duchu komunizmu. Nie był to jedyny eksperyment społeczny w tym…
Franciszek Józef I w otoczeniu wiedeńskiej elity z początku XX w.; z prawej strony cesarza Agenor Gołuchowski, minister spraw zagranicznych Austro-Węgier i jeden z najważniejszych „austriackich Polaków”. / APA / PAP

Żywot Polaka austriackiego

Waldemar Łazuga
Błyskotliwy naukowiec, rektor lwowskiej uczelni, cesarski minister: Ludwik Ćwikliński to zapomniany bohater tragedii nie tylko antycznej.
Brunon Drywa z synem Romanem, Sierakowice, 1961 r. / STEFANIA DRYWA; ZBIORY RODZINY DRYWÓW / STEFANIA DRYWA; ZBIORY RODZINY DRYWÓW

Nieobecność

Marek Wąs
Niemal wszystko, co wiem o ojcu, to z opowieści mamy. Teraz to samo opowiadam moim dzieciom. Ale dla nich on przecież nie jest prawdziwym dziadkiem, tylko…
Roman Dmowski, lata 30. XX w. / / REPRODUKCJA ARCHIWUM KARLICKI / EAST NEWS

Siewca nowoczesności, która przeraża

Grzegorz Krzywiec, Mikołaj Mirowski
GRZEGORZ KRZYWIEC, autor książki o Romanie Dmowskim: Głównym grzechem twórcy Narodowej Demokracji była jego wizja świata, którą przeszczepił na swój obóz, na…
3 maja 1946 r. w wielu miejscach w Polsce odbyły się demonstracje zwolenników PSL.Na zdjęciu: wiec w Szczecinku na Pomorzu Zachodnim. / KRZYSZTOF CHOJNACKI / EAST NEWS

Ludowcy na szaniec

Bartłomiej Noszczak
75 lat temu PSL Mikołajczyka wychodzi z gorsetu partii chłopskiej, staje się siłą ogólnonarodową i podejmuje walkę o niepodległość. Aż do gorzkiego końca.
Stanisław Starzewski jako major Wojska Polskiego, około roku 1920. / / ARCHIWUM RODZINNE PAŃSTWA STARZEWSKICH / REPRODUKCJA JACEK TARAN

Kuzyn Dziennikarza z „Wesela”

Waldemar Łazuga
Stanisław Starzewski obiadował z cesarzem Franciszkiem Józefem i Piłsudskim. Na unikalnych zdjęciach uwiecznił świat, który skończył się wraz z upadkiem c.k.…
Baza rybacka na terenie dawnej cementowni w Lubinie na wyspie Wolin / / ARTUR KUBASIK

Wrastanie w wyspy

Piotr Oleksy
75 lat temu Polacy przejmowali kontrolę nad Wolinem i częścią Uznamu. Dla miejscowych Niemców oznaczało to z reguły perspektywę grabieży i pracy niewolniczej,…
Rafał Woś / FOT. GRAŻYNA MAKARA /

Czyja jest Solidarność

Rafał Woś
Czy należy do robotników, którzy swoją masą skłonili władze do ustępstw? Czy raczej do nielicznych, lecz wpływowych opozycyjnych inteligentów? Odpowiedź na to…
Ochotnicy w drodze na wojnę. Idą drogą z warszawskiej Cytadeli przez ulicę Białostocką na Dworzec Wileński, skąd koleją pojadą dalej na front. Rok 1920. / MUZEUM NARODOWE W WARSZAWIE

Fotografia o wojnie

Karolina Puchała-Rojek
Zaangażowanie kobiet w tę wojnę nie było jednostkowym zrywem, ono wpisywało się w akceptowaną wówczas powszechnie postawę Polek patriotek.
/

Cud Wisły, cud synergii

Tadeusz A. Olszański
W sierpniu 1920 r. wygraliśmy nieprzypadkowo. Był to nieczęsty w naszych dziejach najnowszych moment, gdy każde pojedyncze działanie wzmacniało wspólny wysiłek.
Major Jan Kowalewski jako późniejszy attaché wojskowy w Moskwie, obok podpisany przez niego dokument z 15 sierpnia 1920 r. opisujący 4. Armię bolszewicką. / DOMENA PUBLICZNA

Kryptolog, który złamał „Rewolucję”

Krzysztof Pięciak
Zwycięstwo w 1920 r. było możliwe także dzięki nim: zespół Jana Kowalewskiego odszyfrowywał sowieckie depesze, dając sztabowcom dane o ruchach wroga.
Po zajęciu wsi Glinna Słoboda (dziś na Białorusi) polscy żołnierze walczą z wszami. Wszechobecne insekty były przyczyną chorób zakaźnych, które dziesiątkowały oddziały. Wiosna 1920 r. / WOJSKOWE BIURO HISTORYCZNE

Przegrane zwycięstwo

Andrzej Chwalba, Bartosz Dziewanowski-Stefańczyk
Prof. Andrzej Chwalba: Choć w 1920 r. Piłsudski wygrywał militarnie nad Wisłą i Niemnem, to na koniec polityczny sukces odnieśli wrogowie jego wizji Europy…
Wystawa „Twarze wrocławskiej bezpieki”, przygotowana przez IPN. Rynek we Wrocławiu, lipiec 2007 r. / / ADAM LACH / EAST NEWS

Esbecja w likwidacji

Tomasz Kozłowski
30 lat temu, w lipcu 1990 r., Czesław Kiszczak odszedł z funkcji szefa MSW w rządzie Mazowieckiego, a jego miejsce zajął Krzysztof Kozłowski. Służbę…
Wojska polskie i ukraińskie wkraczają do odbitego bolszewikom Kijowa, maj 1920 r. / / DOMENA PUBLICZNA

Wyprawa kijowska

Tadeusz A. Olszański
Była to pierwsza od XVII wieku wspólna kampania wojsk polskich i ukraińskich. Została po niej legenda – jak to legendy, tylko częściowo prawdziwa.
Ruiny katedry św. Jana (prezbiterium). Fotografia wykonana od ulicy Świętojańskiej. W tle szczyty kamienic na placyku Kanonii, Warszawa, lato 1945 r. / RYSZARD WITKOWSKI / MUZEUM POWSTANIA WARSZAWSKIEGO / RYSZARD WITKOWSKI / MUZEUM POWSTANIA WARSZAWSKIEGO

Od ognia i wojny

Patrycja Bukalska
Krucyfiks z kaplicy Baryczków po renowacji znów trafił do warszawskiej archikatedry. Jego historia to opowieść o mieście, jego mieszkańcach oraz nadziei.
Wizualizacja pomnika ofiar deportacji, który ma stanąć w Katowicach. Projekt wygrał w konkursie ogłoszonym przez władze Katowic w 2017 r. / ANDRZEJ SZNAJDER

Milczenie przełamywane

Andrzej Sznajder
Daleki jestem od przekonania, że w sprawie Tragedii Górnośląskiej zrobiono wszystko. Ale teza, że otacza ją „wielkie zmilczenie”, jest niesprawiedliwa dla…
Władimir Putin przemawia podczas noworocznej gali w Teatrze Bolszoj w Moskwie, 26 grudnia 2019 r. / FOT. Mikhail Metzel/SPUTNIK Russia/East News /

Słowa Stalina w ustach Putina

Anna Łabuszewska
Putin postanowił pokazać, że ma własną, lepszą wersję historii: stalinizmu będzie bronić, a na dodatek udowodni, że Polska, czyli państwo, które uważa się za…
Jan Sehn w swoim gabinecie, przełom lat 50. i 60. XX w. / JERZY RYS / ARCHIWUM INSTYTUTU EKSPERTYZ SĄDOWYCH W KRAKOWIE

Ślad według Sehna

Piotr Litka
Opowieść o nim – to historia dziś nieco zapomniana. Sędzia śledczy, Polak o niemieckich korzeniach, po 1945 r. ruszył tropem Niemców-zbrodniarzy.
Kontradmirał Józef Unrug przemawia do marynarzy na pokładzie ORP „Bałtyk”, 1937 r. / NAC / NAC

Pierwszego września zapomniał niemieckiego

Stanisław Zasada
„Pan admirał postawił na złego konia” – usłyszał od komendanta obozu jenieckiego, gdy odmówił podpisania volkslisty.