Wykupienie dostępu pozwoli Ci czytać artykuły wysokiej jakości i wspierać niezależne dziennikarstwo w wymagających dla wydawców czasach. Rośnij z nami! Pełna oferta →
Wyraźne są w nim akcenty znane z wcześniejszych książek: zmysłowo-erotyczne doznawanie świata, religijność przeżywana folklorystycznie, refleksje pożądającego podmiotu, popkulturowe dekoracje. Co znamienne, w wierszach Barana zmysłowe uroki świata wzmagają niepokój podmiotu i przypominają o śmierci, która także jest dostępna zmysłowo. Tak więc niemal ekstatyczne wyznania zachwytu nad pięknem świata są także wyrazem udręki podmiotu – im więcej pożądania, tym więcej nicości, im więcej obrazów pięknego ciała, tym więcej cmentarnego piachu i popiołu.
Dosłowność anatomicznego języka i naturalistycznie pokazywana cielesność w wierszach Barana to jednak przede wszystkim oznaki utraty wiary w metafizyczno-kojącą pieśń o świecie przypadku, nicości i braku. Wyznania o doświadczaniu przerażającej materialności (wulgarnej, obscenicznej, ale czasem także idealistycznie przedstawionej w archaizującej stylizacji) rzucają także snop światła na sam podmiot, który w tych fragmentach zdaje się rozstawać ze swoją młodością. Eksponuje on obrzydzenie własnym ciałem, gromadzi wiedzę o obcości i zaniku tego, co piękne, opowiada o przemijaniu. Wiersz Barana jest nieco elegijnie sentymentalny w tych zakresach, a jego podmiot zdradza się z intymistyczną wrażliwością.
Bohaterowie tego zbioru są jednak na tyle różni, że intymistyczna gramatyka często ginie (na szczęście) w gotowych formułach popowej świadomości, sama stając się jedną z nich. Każdy z podmiotów „Całkowitej utraty płynności” wprowadza swój język i kontekst i w ramach tego kontekstu ustalać trzeba znaczenie ich wypowiedzi. Stąd bierze się wrażenie wielowątkowości i wielojęzykowości, rozgadania i nerwowości, choć tak naprawdę Baran jest tradycyjnie metafizycznym poetą, to znaczy podobnie jak angielskich poetów XVII wieku interesuje go czas, przemijanie i niespełnione obietnice na wieczność. Można więc powiedzieć, że to przede wszystkim na polifonii głosów i światów zbudowana jest ta książka. W tym sensie stanowi ona coś w rodzaju wyprzedaży tradycyjnych znaków poezji. Baran byłby tu kimś, kto odmierza słabnący puls liryce powagi i egzystencjalnego smutku.
Marcin Baran „Niemal całkowita utrata płynności”, Wydawnictwo EMG, Kraków 2012
ANNA KAŁUŻA (ur. 1977) jest krytyczką literacką, pracownicą Zakładu Literatury Współczesnej Uniwersytetu Śląskiego, autorką m.in. książek „Wola odróżnienia. O modernistycznej poezji Jarosława Marka Rymkiewicza, Julii Hartwig, Witolda Wirpszy i Krystyny Miłobędzkiej” oraz „Bumerang. Szkice o polskiej poezji przełomu XX i XXI wieku”.
