Wykupienie dostępu pozwoli Ci czytać artykuły wysokiej jakości i wspierać niezależne dziennikarstwo w wymagających dla wydawców czasach. Rośnij z nami! Pełna oferta →
Tak zwany „zwykły” członek Kościoła, a także „kapłan prosty”, jak ja, stają bezradni wobec informacji o doktrynalnych sporach na szczytach hierarchicznego Kościoła. Czy to możliwe, żeby „Deklaracja wiary” autorstwa kard. Gerharda Müllera, byłego prefekta najważniejszej w materii wiary dykasterii, była wymierzona w papieża? (patrz artykuł „Starcie kardynałów” w poprzednim numerze „TP”).
Przypomnijmy: dogmat o nieomylności papieskiego nauczania ex cathedra w sprawach wiary i moralności został ogłoszony na Soborze Watykańskim I, który obradował w latach 1869-70 i został zawieszony, kiedy wojska włoskie zdobyły Rzym. Ponieważ zawieszenie obrad uniemożliwiło zajęcie się doktryną o kolegialności, temat podjął Sobór Watykański II w „Konstytucji dogmatycznej o Kościele”. Soborowy dokument zaleca m.in. „religijną uległość ducha (...) biskupom nauczającym w komunii z biskupem Rzymu” oraz, podkreślając rangę nauczania papieskiego, nakazuje „zbożną uległość woli i rozumu w sposób szczególny okazywać autentycznemu urzędowi nauczycielskiemu Biskupa Rzymskiego nawet wtedy, gdy nie przemawia on ex cathedra”. „Trzeba mianowicie – piszą ojcowie Soboru – ze czcią uznawać jego najwyższy urząd nauczycielski i do orzeczeń przez niego wypowiedzianych stosować się szczerze, zgodnie z jego myślą i wolą, która ujawnia się szczególnie przez charakter dokumentów bądź przez częste podawanie tej samej nauki, bądź przez sam sposób jej wyrażania” (KK 25).
Dzisiejsze kontrowersje trudno uznać za przejaw „zbożnej uległości”, choć nie dotyczą one papieskich „orzeczeń”. Franciszek nie orzeka, lecz raczej zachęca do refleksji na tematy uznawane za niepodlegające dyskusji. Ta jego zachęta budzi niepokój u strażników Tradycji, a wyrazem tego niepokoju jest „Deklaracja wiary” kardynała Müllera.
Gdy doktrynalne spory toczą się na najwyższych szczeblach hierarchii, na synodzie biskupów, między kardynałami, a nawet między kardynałami a papieżem, przeciętny katolik, także prosty kapłan, odnosi wrażenie, że elementy jego domu – doktryny wiary – próbuje się wymontować i wymienić na inne, a tymczasem pozostają dziury (tak np. się dzieje w sprawie komunii św. dla osób rozwiedzionych, żyjących w nowych związkach). Poczucie niepewności zwiększają media, które nie są w stanie wyczerpująco przedstawić przebiegu teologicznych sporów.
Obecna sytuacja nieodparcie przywodzi mi na myśl czas Soboru Watykańskiego II, tej gigantycznej pracy zmierzającej do tego, aby „Kościół był Kościołem”, a nawet – jak napisał o. Congar – aby „Bóg był Bogiem”. Dziś trudno nam pojąć, jak rewolucyjne były choćby takie dokumenty Soboru, jak Deklaracja o wolności religijnej, Dekret o ekumenizmie czy Deklaracja o stosunku Kościoła do religii niechrześcijańskich. O. Congar, który w pracach nad nimi uczestniczył jako ekspert, w codziennych zapiskach (wydanych w 2002 r.) ukazał mało znane „zaplecze” Soboru: co się działo na komisjach przygotowujących projekty dokumentów czy na licznych spotkaniach biskupów z ekspertami. Kościół ewoluuje. Wystarczy prześledzić choćby historię dogmatów (opisaną np. w czterotomowym dziele pod redakcją o. Bernarda Sesboüé), by sobie uświadomić, jak w ciągu stuleci, w ścieraniu się poglądów w łonie chrześcijaństwa, wraz z pojawianiem się nowych pytań i wyzwań, dojrzewała jego doktryna. Dzisiaj, zachowując wszelkie proporcje, można powiedzieć, że kolejny proces ewolucji rozpoczął papież Franciszek. Wie, że wszystkiego nie ogarnie, ale stawia na czas i ufając Opatrzności stara się inicjować procesy odnowy. ©℗
