Wykupienie dostępu pozwoli Ci czytać artykuły wysokiej jakości i wspierać niezależne dziennikarstwo w wymagających dla wydawców czasach. Rośnij z nami! Pełna oferta →
- rosyjski fizyk, uznawany za ojca radzieckiej bomby atomowej.
W 1923 roku ukończył studia w Symferopolu, a po dwóch latach rozpoczął pracę w Instytucie Fizyko-Technicznym w ówczesnym Leningradzie. W początkach kariery zajmował się fizyką ciał stałych, przede wszystkim ferromagnetykami i ferroelektrykami, a od 1933 r. przedmiotem jego badań stała się fizyka jądrowa. W tym okresie brał udział w budowie pierwszych w ZSRR akceleratorów cząstek naładowanych, zajmował się także fizyką cząstek naładowanych. Jest odkrywcą pierwszych długożyciowych izomerów jądrowych (w 1935 roku). Od 1940 roku kierował pracami nad łańcuchowymi reakcjami jądrowymi i rozszczepieniem ciężkich jąder. Pod jego kierownictwem G. Flerow i K. Petrżak stwierdzili samorzutne rozszczepianie jąder uranu w 1940 roku. Po wybuchu wojny radziecko-niemieckiej w 1941 roku jego badania zostały wstrzymane, a naukowiec zajął się problemem demagnetyzacji kadłubów okrętów. W 1942 roku stworzył Laboratorium Nr 2 Akademii Nauk ZSRR. Trzy lata później został członkiem Speckomitetu, odpowiedzialnego za konstrukcję bomby atomowej. Kierował pracami fizyków, a po ich zakończeniu w 1949 roku pracował nad bombą termojądrową. Zajmował się także cywilnym wykorzystaniem energii jądrowej.
Uruchomił pierwszy radziecki reaktor jądrowy (w 1946 roku). Dzięki niemu też zbudowano pierwszą na świecie elektrownię atomową (uruchomioną w 1954 roku w Obnińsku).
Od 1956 roku pełnił funkcję dyrektora Instytutu Energii Atomowej Akademii Nauk ZSRR, którą sprawował aż do śmierci. Obecnie instytut ten nosi jego imię. ?d
Andriej D. Sacharow (1921-1989)
- rosyjski fizyk jądrowy. Ukończył Wydział Fizyki Uniwersytetu Moskiewskiego. Zajmował się fizyką jądrową, kosmologią, teorią pola i cząstek elementarnych. Od 1948 roku był członkiem grupy badawczej, która pracowała nad zagadnieniem broni nuklearnej. Po dwóch latach włączono go do tajnego komitetu, w którym zajmował się problemem kontrolowanej reakcji termojądrowej. Wraz z prof. Igorem Tammem są autorami koncepcji tokamaka, czyli zamkniętej pułapki magnetycznej służącej do wytwarzania gorącej plazmy i badania warunków, w jakich zachodzi kontrolowana reakcja termojądrowa. Sacharow podał także metodę uzyskania ekstremalnie wielkich pól magnetycznych. W latach 60. protestował przeciwko niepotrzebnym próbnym wybuchom jądrowym w tym przeciw atmosferycznej próbie największej bomby termojądrowej, oraz występował w obronie dysydentów. W 1968 roku wydał memorandum pt. "Rozmyślania o postępie, pokojowym współistnieniu i wolności intelektualnej", co stało się przyczyną odsunięcia go od tajnych prac nad bronią jądrową
W 1975 roku otrzymał Pokojową Nagrodę Nobla, której nie mógł odebrać osobiście, ponieważ zabroniono mu wyjazdu zagranicznego uznając, że posiada ważne informacje państwowe. Za protest przeciw udziałowi ZSRR w wojnie w Afganistanie zesłano go na przymusowy pobyt do miasta Gorki oraz pozbawiono wszystkich przyznanych tytułów. W tym okresie czterokrotnie przeprowadzał protest głodowy, żądając możliwości emigracji dla siebie, żony i pasierbicy. Zwolniono go z więzienia politycznego po interwencji Gorbaczowa. W 1989 roku został członkiem Rady Najwyższej ZSRR. Na jego pogrzeb przyszło 100 tys. osób. d
Paweł Czerenkow (1904-1990)
- rosyjski fizyk, laureat Nagrody Nobla w dziedzinie fizyki za odkrycie słabego świecenia towarzyszącego przelotowi elektronów przez dielektryki.
Czerenkow pochodził z rodziny chłopskiej. W 1928 roku ukończył wydział matematyczno-fizyczny Uniwersytetu w Woroneżu. Dwa lata później rozpoczął pracę w Instytucie Fizyki radzieckiej Akademii Nauk, gdzie obronił doktorat w 1940 roku. Od 1951 roku był profesorem Instytutu Inżynieryjno-Fizycznego w Moskwie oraz członkiem radzieckiej Akademii Nauk, gdzie w 1959 roku objął stanowisko kierownika laboratorium procesów.
W 1934 roku, podczas pracy w laboratorium Siergieja Wawiłowa, dostrzegł emisję niebieskiego światła z butelki wody poddawanej radioaktywnemu bombardowaniu. Zaplanował eksperyment, w którym wykorzystał urządzenie składające się z cylindrycznego cienkościennego szklanego naczynia (wypełnionego cieczą), stożkowego lustra oraz kamery fotograficznej. Następnie przez układ przepuścił równoległą wiązkę promieniowania ? (gamma) pochodzącą z próbki radu umieszczonej za trzymilimetrową przesłoną ołowianą z niewielkim otworem. Pojedyncze doświadczenie trwało 72 godz. W wyniku eksperymentu zaobserwował świecenie w zakresie widzialnym, ultrafioletu i podczerwieni. Zjawisko to (nazywane promieniowaniem Czerenkowa) jest promieniowaniem elektromagnetycznym emitowanym podczas poruszania się w ośrodku materialnym naładowanych cząstek relatywistycznych, czyli poruszających się z prędkością porównywalną do prędkości światła. Zjawiska takie obserwuje się w reakcjach jądrowych. d
Igor Tamm (1895-1971)
- rosyjski fizyk teoretyk, laureat Nagrody Nobla. W 1913 roku rozpoczął roczne studia na Uniwersytecie w Edynburgu, po których przeniósł się na Uniwersytet Moskiewski, gdzie w 1918 roku ukończył studia fizyczne. Studiował także kilka miesięcy na holenderskim Uniwersytecie w Lejdzie u prof. Paula Ehrenfesta w 1928 roku. Od 1924 roku wykładał na Uniwersytecie Moskiewskim. Dwa lata później rozwinął kwantową teorię rozpraszania fotonów na swobodnych elektronach. Zajmował się kwantową teorią światła rozproszonego w ciałach stałych oraz optyką kryształów, a później także sposobami interpretowania interakcji cząsteczek jądrowych oraz metodami kontroli reakcji termojądrowych. W 1937 roku, wspólnie z Ilją M. Frankiem, opracował teorię promieniowania Czerenkowa, za którą w 1958 roku otrzymał Nagrodę Nobla w dziedzinie fizyki. Frank i Tamm stworzyli wzór matematyczny, który pozwolił na zweryfikowanie właściwości promieniowania Czerenkowa. W latach 50. i 60. pracował wspólnie z Andriejem D. Sacharowem nad zagadnieniami broni nuklearnej oraz opracował koncepcję tokamaka (1950).
