Wykupienie dostępu pozwoli Ci czytać artykuły wysokiej jakości i wspierać niezależne dziennikarstwo w wymagających dla wydawców czasach. Rośnij z nami! Pełna oferta →
Napisać biografię nie jest prosto. Zwłaszcza biografię miasta o tak długiej i wielowątkowej historii, o tak zróżnicowanej kulturze jak Kraków. W książce „Kraków w Europie Środka” prof. Jacek Purchla prowadzi nas przez kręte ścieżki historii miasta, omawiając przy tym wnikliwie, a zarazem zwięźle i syntetycznie kolejne lata, wieki i epoki. Wskazuje najistotniejsze czynniki budowania symbolicznej warstwy Krakowa. Poznajemy czas, kiedy staje się symbolem nowego wymiaru urbanizacji. Jesteśmy w mieście, które w 1364 r. przez założenie uniwersytetu potwierdza swoje miejsce w gronie europejskich metropolii. Czytamy o pełnym splendoru panowaniu ostatnich Jagiellonów, kiedy Kraków miał szczytowe znaczenie na mapie Europa Minor.
Poznajemy miasto, które przestaje być stolicą. Jesteśmy tam, gdy kończy się długi okres pokoju. Zaglądamy do Rzeczypospolitej Krakowskiej, planujemy odbudowę miasta z Józefem Dietlem. Czytamy o życiu ludności żydowskiej w Wolnym Mieście Krakowie, o rozwoju Kazimierza, który dziś niektórym kojarzy się tylko z modnymi knajpami. Na kolejnych stronach poznajemy miasto w czasie wojny, z kart spoglądają na nas zmęczeni mieszkańcy. Przenosimy się do Nowej Huty, której budowa otworzyła nowy rozdział krakowskiej urbanizacji. Po dwustu stronach lektury docieramy do czasów najnowszych.
Prof. Purchla omawia Kraków jako miasto, którego przeszłość i tradycja determinują współczesny rozwój. Pisze o nim jako o „metropolii dziedzictwa, która święci prawdziwe tryumfy na europejskim rynku turystyki kulturalnej, a równocześnie przeżywa spektakularny kryzys planowania i zarządzania przestrzenią”. Stawia sobie przede wszystkim pytania o miejsce Krakowa w osadniczej sieci Europy (a także Europy Środka) i o naturę zmiany, jaką musi przejść miasto, by zwiększyć konkurencyjność. Patrzy na Kraków jako na proces, zasób i potencjał, doceniając zmiany i rozwój. Pisze: „Jestem przekonany, że Kraków ma dziś szanse stać się ideopolis – miastem generującym nowe idee i znajdującym się w sercu regionu uczącego się”, jak określa Europę Środkową. Zmierzając ku końcowi, autor opisuje fenomen i wyjątkowość Europy Środka, nazywając przy tym Kraków esencją tego regionu i kluczem do jego zrozumienia.
Wydana po raz pierwszy w 2000 r. książka doczekała się dwóch albumowych wydań. Po 16 latach od premiery rozkwitła. Elegancka szara okładka skrywa w sobie gęsto wyilustrowane strony. Są zdjęcia archiwalne (Rynku Głównego, Plant, miasta z czasów II wojny światowej), fotografie dokumentów (np. aktu lokacyjnego z 1257 r.), reprodukcje portretów władców i słynnych obrazów („Planty we mgle” Wyspiańskiego), a także zdjęcia nowoczesnych brył Cricoteki czy Centrum Kongresowego. Kolor szlachetnego kamienia na okładce, przez którego pryzmat widzimy miasto, zmienia się w zależności od wersji językowej: polskiej, angielskiej, niemieckiej, włoskiej i hiszpańskiej.
Dziś, czy to gdy czytamy o Krakowie, czy spacerujemy po Starym Mieście, dalej prawdziwe zdają się słowa cytowanego na kartach książki oświeceniowego poety Franciszka Dionizego Kniaźnina: „Obraz lat dawnych i chwałę Polaków / Czuć daje Kraków”. ©℗
Jacek Purchla „Kraków w Europie Środka”, Międzynarodowe Centrum Kultury, Kraków 2016
