Ranking katechizmów: pierwsza klasa liceum

Po książkach przeznaczonych dla pierwszych klas szkoły podstawowej i gimnazjum kolej na podręczniki do liceum i technikum. Oceniamy pięć kompletów, z których korzystać będą uczniowie w największych miastach i w większości diecezji. Marta Białecka-Pikul, kierownik Laboratorium Psychologii Rozwoju Małego Dziecka przy Instytucie Psychologii UJ, ocenia traktowanie młodego czytelnika, umiejętność zaciekawienia i dyskusji, odniesienie do codzienności i ukazywanie autorytetów oraz oszczędność i ekologiczność formy; Grażyna Makara, fotoedytorka „Tygodnika Powszechnego”, przygląda się typografii oraz stronie ilustracyjnej. Artur Sporniak, jako rodzic licealisty, ocenia pomysłowość uświadamiania młodych ludzi, że współtworzą Kościół, za który też są odpowiedzialni. Skala ocen od jednej do sześciu gwiazdek.

***

W podsumowaniu jeszcze pytanie, które pojawiło się w związku z naszym rankingiem: czy ma sens ocena podręczników do religii, skoro ani nauczyciel, ani rodzic nie mają wpływu na to, z jakiej książki uczyć się będzie dziecko – podręcznik (zwykle jeden) wybiera biskup miejsca?

Przy próbach odpowiedzi należy uwzględnić specyfikę katechezy, która nie jest jednym z „przedmiotów nauczania”, podobnym do innych szkolnych przedmiotów przekazujących wiedzę. Katecheza ma przekazywać wiarę, a taki przekaz nigdy nie jest czysto teoretyczny i ogólny. Zawsze jest osobowy i konkretny. Wiarę przekazuje „tu i teraz” konkretna lokalna wspólnota Kościoła, a odpowiedzialny za ten przekaz jest przede wszystkim biskup miejsca. Stąd jego autonomia w wyborze podręcznika, który jako narzędzie katechezy może odzwierciedlać konkretność i lokalność przeżywania wiary przez wspólnotę.

Nie oznacza to, że uczniowie, katecheci i przede wszystkim rodzice nie mają nic do powiedzenia – wszyscy współtworzą lokalną wspólnotę wiary. Aby Kościół naprawdę był żywy, musi dobrze funkcjonować przekaz zwrotny. Biskup (oraz pomagające mu instytucje diecezjalne) powinien wiedzieć, co o używanych podręcznikach sądzą wszyscy zainteresowani. Dotyczy to przede wszystkim rodziców, bo to oni są pierwszymi katechetami. I właśnie głównie po to, by rodziców zmobilizować i zainspirować, opracowany został nasz cykl rankingów. Za rok nowe podręczniki zgodne z nową Podstawą Programową Katechezy otrzymają drugie klasy.

Wydawnictwo WAM, Kraków

PSYCHOLOG: * * * *
Paradoksalnie forma zeszytu ucznia mogłaby zastąpić podręcznik: notes jest zwięzły, oszczędny w formie, prowokujący dyskusje. Zawiera odwołania do książek, filmów. Podręcznik w formie e-booka wymaga więcej pracy od ucznia i katechety.

GRAFIK: * * * * *
Ascetyczność formy notesu--pamiętnika wypada bardzo pozytywnie na tle pozostałych podręczników z mnóstwem banalnych i brzydkich ilustracji. Ładna grafika, przejrzystość typografii. Jeżeli podręcznik e-book miałby być okraszony równie banalną grafiką, to wolę jego archaiczną formę bez ozdobników.

RODZIC: * * * *
Przyszłość katechezy: nowoczesna formuła e-booka plus materiały multimedialne (następne wydania wymagają jednak technicznego dopracowania – np. lepszej nawigacji). Lekcje poświęcone rozbudzaniu świadomości bycia Kościołem niezbyt pomysłowe. Ciekawiej opracowany problem grzechu w Kościele. Polecane ambitne lektury: „Mini wykłady o maxi sprawach" Leszka Kołakowskiego, wiersze Wisławy Szymborskiej czy „Dynamika wiary" Paula Tillicha.

Wydawnictwo Katechetyczne, Warszawa

PSYCHOLOG: * * *
Dobry układ (pytania: kim jestem?, dlaczego wierzę?). W niektórych miejscach upraszcza (np. New Age to zarówno dalekowschodnie wierzenia, jak i horoskopy przedstawione jako straszliwe zagrożenie). Podręcznik gruby, ciężki, przeładowany pytaniami kontrolnymi (aż 33 po pierwszej części).

GRAFIK: * * * *
Przyjazna w odbiorze, stonowane kolory. Przejrzysta topografia. Nieduże zdjęcia nie przesłaniają tekstu. Większość ilustracji podpisana. Strona ilustracyjna jest spójna: nie ma nieuzasadnionych różnic w wielkości zdjęć. Ikonki graficznie przyjazne. Przesłodzone akwarelowe reprodukcje.

RODZIC: * * * *
Solidne opracowanie. Bardzo dobrze poprowadzone lekcje o znaczeniu Vaticanum II. Poważnie potraktowana odpowiedzialność młodych za Kościół. Nierówne cytaty: na str. 198 odważnie krytykujący minimalizm przykazań kościelnych, z kolei na str. 12 pełen resentymentu wobec „zepsutego świata”. Dwie gwiazdki odebrane za szantaż w pierwszym zadaniu domowym: „Przedstaw argumenty przemawiające za tym, że lekcja religii w szkole może służyć odnalezieniu sensu życia”.

Wydawnictwo Gaudium, Lublin

PSYCHOLOG: *
Mankamentem nieobecność poważnego traktowania licealistów. Szata graficzna dla ucznia pierwszych klas szkoły podstawowej. Brak dyskusji, przekaz bazuje na pouczaniu (hasła „Zapamiętaj” i „Zastosuj”). Za to mamy wyjaśnienie, czym jest „lampion adwentowy” (s. 172).

GRAFIK: * *
Topograficzny jarmark. Wiele przypadkowych zdjęć. Na każdej stronie poddruki, które niszczą czytelność tekstu (np. na str. 93 mamy zdjęcie na tle bardzo szczegółowego zdjęcia i na to jeszcze tekst). Czytelnik nie wie, od czego ma zacząć. Zniechęcająca do lektury mała czcionka.

RODZIC: * * * *
Mimo graficznej dynamiki, redakcyjny minimalizm: podręcznik to zbiór przemyślnie dobranych cytatów z różnych źródeł, głównie dokumentów kościelnych. Wiele pożytecznej i precyzyjnej informacji. Najważniejsze wydają się jednak życiowe pytania skierowane do licealisty, np. „Co w moim życiu świadczy o tym, że spotkałem Chrystusa obecnego w Kościele?". Jako jedyny podręcznik odwołuje się do świetnego młodzieżowego katechizmu YOUCAT.

Wydawnictwo Święty Wojciech, Poznań

PSYCHOLOG: * *
Dobry rozdział o grupach młodzieżowych; wyjaśniania, czym jest adwent. Generalnie za dużo tekstu. Ładne, okrągłe zdania, które uśpią najpilniejszego czytelnika – brak dyskusji. Nużący w treści, choć oszczędny w formie.

GRAFIK: * * * * *
Wszystko jest na miejscu; ważne myśli są wyszczególnione, zdjęcia nie dominują – nawet jeśli są nieprzekazującym treści ozdobnikiem, nie przeszkadzają. Ilustracje są zwykle podpisane. W typografii najważniejszy jest przekaz treści.

RODZIC: * * *
Podręcznik pomyślany jako rozpisany na wiele podtematów wykład – mądry, ale niestety nudny. Dotyczy to także karty pracy. Zdecydowana większość pytań, kierowanych do czytelnika, nie wymaga od niego osobistego zaangażowania. Np. „Zaproponuj (skonstruuj) program życia młodego chrześcijanina. Uwzględnij w nim życie osobiste, naukę, pracę, rozrywkę itp.". Niewykluczone, że inteligentny katecheta ten dystans będzie umiał przekuć w zaletę (np. autorzy opracowania są dyskretni, nie narzucają wizji religijności, licealisto, zdecyduj sam).

Wydawnictwo Świętego Stanisława, Kraków

PSYCHOLOG: * *
Trafne cytaty, ale potem pouczanie. Przekaz treści bazuje na kazaniu (pompatyczne wyrażenia, np. miłość ukryta w chlebie, dziecinne przykłady). Brak wahań i pytań. Język poza codziennym życiem.

GRAFIK: * *
Brzydkie ikonki i niespójny układ typograficzny: przyjazne, pastelowe kolory, ale jednakowy kolor każdego rozdziału powoduje zlewanie się elementów typograficznych. Zdjęcia nie przyciągają, są brzydkie i źle skadrowane. W jaki sposób całostronicowe zdjęcie mężczyzny rozmawiającego przez komórkę wiąże się z tytułem rozdziału „Co to znaczy wierzyć”?

RODZIC: * * * *
Opracowanie zaskakuje różnorodnością. Teksty z życia wzięte: od bardzo dobrych (np. o. Krzysztofa Pałysa), przez kontrowersyjne, ale intrygujące (nawrócenie punkowca „Dzikiego”), do upraszczających (w podręczniku metodycznym ateizm utożsamiony z prymitywizmem). Wiele zmuszających do myślenia pytań. Dobry pomysł z humorystycznymi anegdotami, które wprowadzają do treści dystans. Niektóre z kościelnych definicji nieprecyzyjne (np. „głową Kościoła” jest Chrystus, a nie papież).