Przysięga Jakuba

Zwraca się do niego jak do syna Abrahama, co w tym wypadku oznacza jego duchowego spadkobiercę. Obiecuje jako pierwszemu, że lud, któremu da Jakub początek, rozprzestrzeni się po całym świecie. Gwarancja ochrony, jaką otrzymał, jest nadzwyczajna. Abraham dowiedział się, że Bóg jest jego tarczą, Izaak, że Bóg będzie z nim, a tu padają słowa: będę ciebie chronił, gdziekolwiek się znajdziesz. Ramban uczył, że Opatrzność jest tym bardziej troskliwa, im z doskonalszą osobą ma do czynienia. Potwierdza to Zohar, w której czytamy, że atrybutem Abrahama była nieskończona miłość do Boga i człowieka, a znakiem Izaaka dyscyplina oraz posłuszeństwo. Jakub uchodził za absolutne wcielenie doskonałości oznaczone hebrajskim słowem „tam”, wskazującym na kogoś, komu niczego nie brakuje ani w wymiarze fizyczności, ani duchowości.

Jakub obudził się i rzekł: Dotąd nie wiedziałem, że w tym miejscu jest Najwyższy. Był przerażony i pełen lęku. „To nic innego, tylko dom Boży i brama niebios!” (28, 17). Dwa uczucia go poruszały: z jednej strony poczuł wielkość Boga, od którego dzieliło go poczucie własnej ograniczoności, z drugiej poczuł, że Bóg jest tutaj, nie w jakichś niebiańskich sferach. Boskiej chwały należy szukać w żywotach ludzkich. Jakub pojął, że śmiertelnicy są powołani ku temu, by nieść słowa Boga i zbliżać do siebie dwa obszary, ziemski i niebiański. Obie sfery są tuż obok siebie i, jak uczył rabin Szymon bar Jochai (jemu przypisuje się autorstwo księgi Zohar), oddalone są tylko o osiemnaście mil. A jeśli wydaje się nam, że dzieli je jakaś bariera niemożliwa do pokonania, to jest to błąd ludzi, nie Stworzyciela.

Jakub nazwał owo miejsce Bet-El, dom Boga, a nie Luz, jak wcześniej je nazywano. Samo słowo „luz” po hebrajsku oznacza tę część kości ogonowej, która nigdy nie ulega zniszczeniu. Podobna jest orzechowi, a zmartwychwstanie (wedle żydów i muzułmanów) ma się od niej zacząć. Natomiast nazwa Luz wskazuje na miasto, do którego nie ma dostępu anioł śmierci, i dlatego sądzi się, że było to pierwotne imię nieśmiertelnego miasta: Jerozolimy. Miasto, które, jak powiadają, nie poddaje się śmierci i ciągle odnawia się z popiołów.

Jakub złożył przysięgę, w której wygrywała w nim ostrożność i zmysł kalkulacji. Zaczyna się od słów: „Jeśli HaSzem będzie ze mną…” (28, 20). Jeśli Bóg będzie o mnie dbał, cało wrócę do domu ojca, to będzie On moim Bogiem. Dziwna to przysięga i komentatorzy włożyli niemało wysiłku, by osłabić wydźwięk tych słów. Autor Zohar tak tłumaczy doskonałego: „Czy Jakub mógł wątpić w Boską obietnicę? Z pewnością nie, ale myślał sobie: Śniłem. Niektóre sny odkrywają prawdę, inne nie. Jeśli spełnią się obietnice, które słyszałem we śnie, wiem, że było w nich objawienie”. Mistrzowie midraszów z kolei nauczali, że na tej ziemi nie ma dla człowieka prawego obietnic nie do odwołania – zawsze może się obawiać, że grzech, który popełni, doprowadzi do unieważnienia Boskich obietnic. Z tego tylko powodu Jakub użył trybu warunkowego. Przyjmijmy te słowa wyjaśnień w dobrej wierze. Wszak syn Izaaka ruszał w nieznane, z pustymi rękami, nie mając ze sobą niczego poza własną roztropnością i niepewną, daną we śnie obietnicą Boga.