Wykupienie dostępu pozwoli Ci czytać artykuły wysokiej jakości i wspierać niezależne dziennikarstwo w wymagających dla wydawców czasach. Rośnij z nami! Pełna oferta →
22 stycznia 1863
W centralnej Polsce (Królestwo Polskie) wybucha powstanie przeciw rosyjskiemu zaborcy, poprzedzone kilkoma latami działań konspiracyjnych, demonstracjami (zwłaszcza w Warszawie) i debatami politycznymi, w których tzw. stronnictwo Białych (umiarkowanych, gotowych do ugody z Rosją) ściera się ze stronnictwem tzw. Czerwonych (bardziej radykalnych). Katalizatorem decyzji jest ogłoszony przez cara przymusowy pobór młodzieży do wojska, wyznaczony na połowę stycznia (młodzież ucieka przed poborem do lasu).
1 lutego 1863
Walkę podejmują powstańcy z Litwy, a potem także (choć znacznie mniej licznie niż w Królestwie i na Litwie) z terenu obecnej Białorusi i części Ukrainy należącej do Rosji. To ostatnie zbrojne wystąpienie, w którym podkreśla się jedność ziem i narodów Pierwszej Rzeczypospolitej.
Styczeń – luty 1863
Oddziały powstańcze, liczące na początku kilkanaście tysięcy ludzi, podejmują ataki na rosyjskie garnizony w kilkudziesięciu miejscowościach (armia rosyjska w Królestwie Polskim liczy 100 tys. żołnierzy); przerwane zostaje na chwilę połączenie kolejowe Królestwa z Rosją.
1863–1864
Wojna partyzancka, w której powstańcom udaje się czasami zająć powiatowe miasta. Do wiosny 1865 r. oddziały powstańcze stoczą ponad 1200 bitew i potyczek, z tego ponad 950 w Królestwie Polskim i ponad 230 na Litwie. Łącznie przez wojska powstańcze przewinie się 200 tys. osób – w tym liczni ochotnicy z zaboru austriackiego i pruskiego, a nawet z innych krajów. Średnia wieku w oddziałach powstańczych to dwadzieścia kilka lat.
Październik 1863
Naczelnym wodzem (dyktatorem) Powstania zostaje Romuald Traugutt. Aresztowany w kwietniu 1864 r., zostaje stracony w sierpniu 1864 r. wraz z czterema innymi członkami Rządu Narodowego.
Październik 1864
Mają miejsce ostatnie bitwy wojsk powstańczych na Litwie.
Maj 1865
W Sokołowie Podlaskim zostaje publicznie powieszony 32-letni Stanisław Brzóska, ksiądz katolicki i dowódca ostatniego oddziału powstańczego działającego w Królestwie Polskim.
Czerwiec 1866
Wybucha tzw. Powstanie Zabajkalskie, swoisty epilog Powstania Styczniowego: siedmiuset powstańców styczniowych, zesłanych do Kraju Zabajkalskiego i zmuszonych do katorżniczej pracy przy budowie dróg, podejmuje walkę; tworzą Syberyjski Legion Wolnych Polaków i chcą przebić się do Chin; zostają rozbici przez armię carską, przywódcy Powstania zostają straceni.
