Najważniejsi

„Przetłumaczyłem »Martwe dusze«, bo bardzo chciałem to zrobić” – pisze z humorem autor przekładu.

23.05.2015

Czyta się kilka minut

 /
/

Tłumacz, który przekłada na inny język dzieło literackie, współtworzy jego nowy kształt. Wydawałoby się – truizm, a tymczasem nawet recenzenci często nie tylko nie zajmują się jakością przekładu, ale wręcz pomijają nazwisko jego autora. Dobrze więc, że jedna z najpoważniejszych polskich nagród literackich od ubiegłego roku docenia także i sztukę translatorską.

Tegoroczne nominacje dotyczą dzieł z różnych epok i gatunków literackich, napisanych w pięciu językach i stawiających za każdym razem inne, zawsze jednak wysokie wymagania. Uporządkujmy je wedle nazwisk tłumaczy, bo to oni są tutaj najważniejsi.

Wiktor Dłuski (ur. 1939) – tłumacz, publicysta i współtwórca pisma „Res Publica” w jego podziemnej, a później naziemnej postaci, nominowany został za przekład jednego z najważniejszych dzieł XIX-wiecznej literatury rosyjskiej – powieści Mikołaja Gogola „Martwe dusze”. „Martwe dusze”, a ściślej – ich pierwszy, wydany za życia autora tom, wznawiane były dotąd w przedwojennym, poprawionym w 1954 r. przekładzie Władysława Broniewskiego. Ocalały we fragmentach tom drugi ukazał się po polsku dopiero kilkanaście lat temu w przekładzie Marii Leśniewskiej, w ramach „Biblioteki Narodowej”. Dłuski przetłumaczył oba tomy, otrzymaliśmy więc po raz pierwszy całość spolszczoną wedle jednolitej koncepcji translatorskiej. „Przetłumaczyłem »Martwe dusze«, bo bardzo chciałem to zrobić” – pisze z humorem w posłowiu, tłumacząc, że w swojej długiej karierze (a przełożył kilkadziesiąt książek z francuskiego i rosyjskiego, w tym np. pamiętniki Talleyranda i Ludwika Filipa, powieści Modiana i Wojnowicza czy pisane po francusku prace Bronisława Baczki) nie mierzył się dotąd z literackim arcydziełem.

Hanna Igalson-Tygielska (ur. 1947) – tłumaczy z hiszpańskiego i francuskiego, a w swoim dorobku ma obok prozy latynoamerykańskiej i hiszpańskiej (Gonzala Torrentego Ballestrera) oraz książek dwóch francuskich noblistów (Claude’a Simona i Le Clézia) także prace historyczne (m.in. Georges’a Duby’ego i Fernanda Braudela) i manifest antykolonialny Frantza Fanona „Wyklęty lud ziemi”. Otrzymała nagrodę „Literatury na Świecie” za przekład powieści Georges’a Simenona „Wdowa Couderc” (jeden z najlepszych Simenonów bez komisarza Maigreta). Teraz nominowano jej spolszczenie „Psiej trawki” („Le Chiendent”), debiutanckiej powieści Raymonda Queneau, którego „Dzieł zebranych Sally Mary” była wcześniej współtłumaczką.

Piotr Kamiński (ur. 1949) – tłumacz i krytyk muzyczny, dziennikarz radiowy pracujący w latach 1982–2010 w Radio France Internationale, jest autorem wszechstronnym. Jego najbardziej imponującym dokonaniem jest monumentalny przewodnik „Tysiąc i jedna opera”, wydany najpierw po francusku, potem po polsku. Wśród tłumaczonych przez niego pisarzy są Beckett, Genet i Chandler, ale też Wisława Szymborska, której wiersze tłumaczył na francuski. Z inspiracji Andrzeja Seweryna przełożył dla teatru „Ryszarda II” Williama Szekspira i tak zaczęła się jego przygoda ze Stratfordczykiem. Kolejne sztuki Szekspira w przekładzie Kamińskiego, pod redakcją naukową i z komentarzami szekspirolożki Anny Cetery ukazują się od 2009 r.; nominowany do Gdyni przekład „Opowieści zimowej” to już tom piąty.

Iwona Krupecka (ur. 1980) – adiunkt w Zakładzie Historii Filozofii Nowożytnej Uniwersytetu Gdańskiego, otrzymała nominację za książkę niezwykłą. Przetłumaczona przez nią i opatrzona komentarzem „Dysputa w Valladolid (1550/1551)” stanowi zapis sporu, w którym na życzenie cesarza Karola V starli się Bartolomé de Las Casas, dominikanin i misyjny biskup Chiapas w obecnym Meksyku, oraz Juan Ginés de Sepúlveda, humanista, teolog i filozof. Tom zawiera streszczenie stanowisk obu adwersarzy autorstwa Dominga de Soto oraz ich głosy. Spór dotyczył słuszności i prawomocności dokonywanych w Ameryce podbojów oraz stosunku do Indian i ich praw. Las Casas jest w tym sporze żarliwym obrońcą Indian, piętnującym chrystianizację z użyciem oręża, i pionierem współczesnej wielokulturowości; Sepúlveda stara się uzasadnić – filozoficznie i teologicznie – uprawnienia Hiszpanów do prowadzenia konkwisty.

Bogusława Sochańska (ur. 1955) – związana była z poznańską skandynawistyką, później pracowała jako attaché kulturalny Ambasady Polskiej w Kopenhadze, od 1999 r. szefuje Duńskiemu Instytutowi Kultury w Polsce. Jest laureatką prestiżowych duńskich nagród: nagrody Hansa Christiana Andersena i Nagrody dla Tłumacza Literackiego. Tłumaczyła m.in. prozę Janiny Katz – piszącej po duńsku emigrantki z Polski. Największym jak dotąd dokonaniem translatorskim Sochańskiej jest pierwszy pełny i dokonany z oryginału przekład „Baśni i opowieści” Hansa Christiana Andersena. Nominację przyznano jej za spolszczenie kolejnego dzieła Andersena – tym razem jest to obszerny, opatrzony komentarzem wybór z jego „Dzienników 1825–1875”, poruszający autoportret neurotycznego geniusza i zapis jego zaiste niebywałej kariery, od dołów społecznych po dwór królewski i salony międzynarodowej socjety. ©℗


TOMASZ FIAŁKOWSKI jest krytykiem literackim, dziennikarzem i publicystą „Tygodnika Powszechnego”; autor wywiadu rzeki ze Stanisławem Lemem „Świat na krawędzi”.

Dziękujemy, że nas czytasz!

Wykupienie dostępu pozwoli Ci czytać artykuły wysokiej jakości i wspierać niezależne dziennikarstwo w wymagających dla wydawców czasach. Rośnij z nami! Pełna oferta →

Dostęp 10/10

  • 10 dni dostępu - poznaj nas
  • Natychmiastowy dostęp
  • Ogromne archiwum
  • Zapamiętaj i czytaj później
  • Autorskie newslettery premium
  • Także w formatach PDF, EPUB i MOBI
10,00 zł

Dostęp kwartalny

Kwartalny dostęp do TygodnikPowszechny.pl
  • Natychmiastowy dostęp
  • 92 dni dostępu = aż 13 numerów Tygodnika
  • Ogromne archiwum
  • Zapamiętaj i czytaj później
  • Autorskie newslettery premium
  • Także w formatach PDF, EPUB i MOBI
89,90 zł
© Wszelkie prawa w tym prawa autorów i wydawcy zastrzeżone. Jakiekolwiek dalsze rozpowszechnianie artykułów i innych części czasopisma bez zgody wydawcy zabronione [nota wydawnicza]. Jeśli na końcu artykułu znajduje się znak ℗, wówczas istnieje możliwość przedruku po zakupieniu licencji od Wydawcy [kontakt z Wydawcą]
Ur. 1955 w Krakowie, absolwent prawa i historii sztuki na UJ, w latach 1980-89 w redakcji miesięcznika „Znak”, od 1990 r. w redakcji „TP”, na którego łamach prowadzi od 1987 r. jako Lektor rubrykę recenzyjną. Publikował również m.in. w… więcej

Artykuł pochodzi z numeru TP 22/2015

Artykuł pochodzi z dodatku „Nagroda Literacka Gdynia 2015