Wykupienie dostępu pozwoli Ci czytać artykuły wysokiej jakości i wspierać niezależne dziennikarstwo w wymagających dla wydawców czasach. Rośnij z nami! Pełna oferta →
Takiego jej obrazu jak w „Szmuglerach” jednak nie znamy, choć akcja tej powieści toczy się właśnie w ostatnim roku wojny w nienazwanym miasteczku niedaleko Warszawy. Bo wojny tu właściwie nie ma – ziemie dawnej Kongresówki okupują Niemcy, front przesunął się daleko na wschód – jest natomiast wywołana przez nią i pogłębiająca się wciąż nędza. By jej zaradzić, grupa Żydów – miasteczko jest w przeważającej części żydowskie – postanawia zająć się szmuglem żywności ze wsi do Warszawy. Proceder rozwija się znakomicie (choć nie bez wpadek) – szmuglerzy wspomagani przez trzy polskie prostytutki bogacą się, a równocześnie czują się coraz mniej związani zasadami wyniesionymi z pobożnych domów... Ta naturalistyczna powieść o dynamicznej narracji pełna jest mocnych obrazów, erotyzmu i brutalności, choć także liryzmu i humoru. W żywych i dosadnych dialogach jidysz miesza się z polszczyzną i wtrętami niemieckimi czy rosyjskimi. Wyraziste są też ilustracje autorstwa Józefa Seidenbeutla (1894–1923), starszego brata dwóch innych malarzy – bliźniaków Efraima i Menaszego, zamordowanych podczas II wojny światowej.
Urodzony w Sochaczewie Ojzer Warszawski (1898–1944) był prozaikiem, malarzem i krytykiem sztuki. Powieść „Szmuglerzy” („Szmuglars”) ukazała się w 1920 r. w Warszawie, została świetnie przyjęta i miała kilka wznowień – na polski nie została jednak przetłumaczona. Jej autor wyjechał wkrótce do Berlina, by w końcu osiąść w Paryżu. Przyjaźnił się z Chagallem, napisał mniej udany ciąg dalszy „Szmuglerów”. Po klęsce Francji przedostał się na południe kraju, potem został ewakuowany do Rzymu, a stamtąd deportowany do Auschwitz, gdzie zginął. Ostatnia, powstała podczas wojny powieść „Rezidencn” to, jak pisze Natalia Krynicka, „utrzymane w kafkowskim stylu wstrząsające przeczucie katastrofy”. W „Tygodniku” przypomniał Warszawskiego w 2007 r. Jacek Kubiak; wspominając o uznaniu, jakim pisarz cieszy się we Francji, kończył: „W Sochaczewie pozostaje obcym i nieznanym”. To się szczęśliwie zmieniło, bo do polskiego wydania „Szmuglerów” doszło właśnie dzięki sochaczewskim społecznikom. Dziękujemy! ©℗
Ojzer Warszawski, Szmuglerzy, przełożyły z jidysz Monika Adamczyk-Garbowska i Magdalena Ruta. Stowarzyszenie „Nad Bzurą” i Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej, Sochaczew-Lublin 2018, ss. 308.
